Waarom de inzet van duurzame energie urgenter is dan ooit

Nederland staat in de laatste Renewable Energy Country Attractiveness Index (RECAI 60) op de tiende plek. De inzet van hernieuwbare energie moet omhoog willen we de klimaatdoelen van 2050 halen.

In het kort:

• Belangrijkste conclusie van de 60e editie van RECAI: de integratie van hernieuwbare energie moet aanzienlijk verbeteren als landen hun doelstellingen willen bereiken.
• Investeerders in hernieuwbare energie krijgen te maken met stijgende onzekerheid, terwijl de opwekking van hernieuwbare energie urgenter is geworden te midden van stijgende gasprijzen, geopolitieke spanningen en de klimaatcrisis.
• Beleidsinterventies op korte termijn helpen de risico's in het systeem te verminderen, maar er zijn grote investeringen nodig naast bredere ondersteuning van de regelgeving over de hele linie.

De RECAI 60 laat zien dat overheden in het licht van aanhoudende geopolitieke spanningen en stijgende energiekosten wereldwijd hun programma's voor hernieuwbare energie versnellen om de afhankelijkheid van geïmporteerde energie te verminderen. Voor Nederland geldt dat de urgentie net zo hoog is maar dat er wel de nodige uitdagingen zijn om de versnelling te realiseren.

Urgentie

“De belangrijkste redenen voor een duurzaam energiesysteem zijn de klimaatcrisis, onafhankelijkheid van exporterende landen en stijgende energienota’s. Gezien de verhoogde geopolitieke spanningen is het belangrijk onafhankelijk te zijn van landen waar je liever geen zaken mee doet. Hernieuwbare energie is dan een goede oplossing, niet alleen voor de onafhankelijkheid van derden, maar ook voor het milieu en de stijgende energieprijzen.

Integratie van duurzame energie versnellen

Duurzame energiebronnen en slimme netwerken zijn cruciaal bij het veiligstellen van de wereldwijde energievoorziening en de energietransitie. In Nederland zien we vijf belangrijke ontwikkelingen die een snelle transitie in de weg staan:

• De capaciteit van het transmissie-, en distributienetwerk voor nieuwe duurzame energie is beperkt.
• Er is relatief weinig ruimte beschikbaar en ontwikkeltrajecten voor duurzame energieprojecten worden vaak opgehouden door lokale overheden en bezwaarprocedures.
• Een tekort aan personeel en problemen in supplychains zorgen voor onzekerheid bij de realisatie van projecten en stijgende of fluctuerende Capital Expenditures (CAPEX).
• De subsidie voor duurzame energie (SDE+) wordt steeds lager en zal naar alle waarschijnlijkheid binnen afzienbare tijd wegvallen. Op zichzelf is dit een positieve ontwikkeling en een bewijs van de volwassenheid van de sector, maar het betekent ook het wegvallen van stabiele inkomsten en een grotere afhankelijkheid van prijsvorming op de elektriciteitsmarkt. En die is nu juist heel erg volatiel.
• Op het gebied van financiering zien we rentes en kosten van kapitaal stijgen, na jaren van daling. Dit betekent additionele druk op de businesscase van veel projecten. Gezien het belang van versnelde uitrol van hernieuwbare energiebronnen zijn grote investeringen in energie-infrastructuur nodig.

De integratie van energieopslag (batterijen en groene waterstof) kan volatiliteit oplossen en is gebaat bij ondersteuning met regelgeving. Rijkscoördinatie is cruciaal om ontwikkelingen op lokaal niveau voldoende ruimte te geven. Banken en investeerders moeten bovendien een mind shift ondergaan om te kunnen omgaan met hogere onzekerheid in opbrengsten van duurzame energieprojecten.”

Kansen

Afhankelijkheid van de markt betekent dus meer onzekerheid over toekomstige opbrengsten. Welke aanpak is hier slim en waar liggen de kansen? ”Stroomafnamecontracten met bedrijven, oftewel Corporate PPA’s, zijn een goed alternatief voor subsidie, doordat deze meer zekerheid bieden door gefixeerde stroomafnameprijzen. Daarnaast is de toegenomen relevantie van strategische partijen – die van nature beter kunnen omgaan met fluctuerende opbrengsten - in een markt die jaren gedomineerd werd door financiële investeerders, is een kans om het beschikbare kapitaal te diversifiëren.“

In het RECAI 60 rapport staat Nederland op de 10e plaats. “Amerika staat net als voorgaande jaren op de eerste plaats, gevolgd door China. Die landen hebben meer ruimte en een minder ingewikkelde wet- en regelgeving. Bovendien wordt de ontwikkeling van de duurzame energiesector in die landen vanuit de centrale en lokale overheden sterk gestimuleerd. Nederland is in vergelijking uitdagend en traag, terwijl we ook hier de energietransitie moeten versnellen. Alle partijen zijn daar goed van doordrongen. In september bespraken we tijdens het jaarlijkse EY Energiedebat met marktpartijen en beleidsmakers hoe we ons energiepotentieel kunnen benutten en de doorlooptijd kunnen versnellen. Een goed alternatief voor conventionele energie is hernieuwbare energie van eigen bodem. Dat is niet alleen beter voor het milieu maar is een goed alternatief bij de stijgende energieprijzen en geopolitieke afhankelijkheid.”

COP27

Ook tijdens de COP27 stonden deze urgente kwesties op de agenda van duizenden regerings- en zakelijke afgevaardigden van over de hele wereld. Samen proberen ze een oplossing te vinden voor de talloze uitdagingen van de klimaatcrisis. ”Om met Churchill te spreken: ‘Never let a good crisis go to waste.’ De energiecrisis heeft een hevige impact op de maatschappij en is met name dramatisch voor huishoudens die worstelen met torenhoge rekeningen. Maar het maakt wel dat duurzame energie breder wordt omarmd als het goedkopere, schonere alternatief. Dit stelt regeringsleiders in staat om de hoognodige versnelling te realiseren. Door de stijgende prijzen realiseren mensen zich weer hoe belangrijk energie en warmte is.  En dat kan ook op een goedkopere, andere manier: met schone energie van eigen bodem. Ondanks alle onzekere factoren moeten we zo snel mogelijk de versnelling realiseren om onze doelen te halen. Beleidsinterventies op korte termijn helpen de risico's in het systeem te verminderen, maar er is meer ondersteuning van de regelgeving nodig over de hele linie. Want voor een toekomstbestendige energievoorziening is het nu tijd om de kracht van een flexibeler energiesysteem aan te grijpen.

Fiscaliteit als instrument om de inzet van hernieuwbare energie te versnellen

Het gebruik van hernieuwbare energie(bronnen) is een van de belangrijkste pijlers waarmee Nederland haar klimaatambities kan realiseren. Om dat binnen de afgesproken termijn te kunnen doen, is versnellen noodzakelijk. Daarvoor zijn enerzijds aanzienlijk kortere doorlooptijden van energieprojecten nodig en anderzijds zekerheden ten aanzien van de businesscase. Hoe we de doorlooptijden kunnen versnellen onderzochten wij samen met HVGLaw voor de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Om businesscases meer zekerheden te bieden kan de fiscaliteit worden ingezet. Nu zorgen milieubelastingen, zoals de energiebelasting en opslag duurzame energie en klimaattransitie er nog regelmatig voor dat businesscases om te verduurzamen (onbedoeld) toch worden belast. Zie het voorbeeld hieronder. Dat moet en kan makkelijk anders. Richt deze belastingen zo in dat overstappen op een groener gas, zoals waterstof, of groene elektriciteit ook fiscaal wordt beloond en daarmee gestimuleerd. Dat zal helpen om businesscases over de streep te trekken.