Hoe afwisseling en passie leidt tot innovatie

Op het repertoire van het Nederlands Blazers Ensemble is geen label te plakken en precies dat is de sleutel voor verbinding en innovatie.

In het kort

• Passie is een voorwaarde voor innovatie.
• Uit niet voor de hand liggende combinaties ontstaat iets wat er nog niet was en wat vooraf niet bedacht kon worden.
  
• Leiderschap steunt op keuzes en draagvlak van de groep.

De meest in het oog springende eigenschap van het Nederlands Blazers Ensemble is dat zij spelen zonder dirigent. Wie dat op zich in laat werken, heeft daar ongetwijfeld vragen bij. Hoe ontstaat er een samenhangend geheel, hoe goed zijn individuele en gespecialiseerde musici in staat om aandachtig te kijken en te luisteren naar wat anderen spelen, terwijl ze zich tegelijkertijd moeten concentreren op hun eigen partij? Als artistiek leider van het gezelschap is Bart Schneemann bij uitstek degene die hier zijn licht op kan laten schijnen. Ik vermoed dat dit de vraag is die hij het vaakst gesteld krijgt, en toch stel ik hem: “Hoe zorgen jullie ervoor dat het geen chaos wordt?”

Draagvlak en vertrouwen

“Bij de Blazers heeft iedereen een eigen taak waar hij of zij heel goed in is en uit de groep het volste vertrouwen krijgt,” zegt hij. “Dat is door de jaren heen dat je elkaar beter leert kennen, zo gegroeid. “Door dat vertrouwen heeft iedereen bij het maken van een nieuwe voorstelling de vrijheid te doen, te zeggen, te roepen wat ie wil. Door de variëteit van personen – de een wil dat het geheel mooi klinkt, de ander wil vooral zijn of haar eigen partij zo mooi mogelijk spelen - ontstaat er een uniek product. Alles is gebaseerd op steun, keuzes en draagvlak van de hele groep.”

Hoewel we bij EY in een partnerstructuur werken, met eigenzinnige en ambitieuze mensen, die eigenlijk allemaal ondernemers zijn, ben je ook als partner zo succesvol als het draagvlak uit de groep. In het grote geheel, zelfs wanneer er beslissingen genomen moeten worden voor de internationale organisatie, zijn er vormen van afstemming.

Ik vraag me af wat EY als grote corporate met verschillende disciplines (accountants, belastingadviseurs, consultants, juristen, transactiespecialisten) kan leren van de zelfsturende manier van werken van de Blazers. Bart: “De grootte van de groep is bepalend voor een dergelijk proces. Hoe groter de groep, hoe minder effectief. Een goed product moet compromisloos zijn, elk individu moet in hetzelfde bootje dezelfde kant op. Wanneer het nodig is, ben ik first among equals; dan bekijk ik het geheel van een afstandje en dan ben ik degene die de knoop doorhakt. Overview is geen gedeelde kracht.”

Innovatie in het DNA

Het repertoire van de Blazers is heel divers. Ze brengen muziekstijlen bij elkaar, combineren dat met visuele prikkels en andere disciplines zoals poppenspelers. Steeds ontstaat er iets wat er nog niet was en wat vooraf niet bedacht kon worden: innovatie zit in het DNA. “Dat klopt,“ beaamt Bart. “We vinden het fijn om naar plekken te reizen waar de infrastructuur voor muziek nog niet zo ver ontwikkeld is als bij ons in het westen. Zo is onze voorstelling Jamaica ook ontstaan. Puur op de reuk van het idee zijn we daarheen gegaan om te ervaren wat reggae is. Je kunt er over lezen, ernaar luisteren, maar pas als je er bent en met lokale muzikanten speelt, voel en begrijp je de cultuur die eronder zit, waarom het bestaat en wat de emotionele drijfveren zijn. Wat niet met gesproken taal lukt, ontstaat wel vanuit de passie van de muziek.”

ChatGPT

Ook EY kijkt over haar eigen bekende grenzen heen. Steeds meer vragen die onze klanten ons stellen zijn multidisciplinair en vragen een groot inlevingsvermogen. Steeds vaker ontstaan nieuwe oplossingen in co-creatie met zowel onze klanten als onze samenwerkingspartners. Technologie is daarbij niet meer weg te denken. We kijken met open vizier naar wat AI (Artificial Intelligence) en IA (Intelligence Augmentation), blockchain, metaverse etc. ons kan brengen.

Ik ben benieuwd hoe Bart de technologische ontwikkelingen - ook in de muziekwereld - ervaart. “Wij gebruiken techniek al jaren om de droomwereld die ons kenmerkt voor ons publiek te creëren, met video, geluid en licht.”

Kan de techniek de kunst ook vervangen? Kan ChatGPT bijvoorbeeld het werk van componisten doen? “Ik denk dat dat kan. Neem Bach, die composities zitten bijna wiskundig in elkaar. Ik denk dat ChatGPT een stuk kan componeren dat Bach heel dicht benadert. Toch zal er bij die compositie altijd iets ontbreken. Zoals mimiek essentieel is om de nuance van gesproken taal te begrijpen, is de mens nodig voor de emotie en nuance in de uitvoering.”

Injectie in de culturele sector

Tijdens coronatijd deed EY onderzoek naar het belang en de omvang van culturele sector in Europa. Er werd gekeken naar de financiële waarde van de sector als economie. Zowel voor als tijdens de pandemie. De aanbevelingen voor het herstel van de sector gaan ook over de niet financiële waarde en het belang van de sector voor de Europese identiteit. Muziek en cultuur heeft mensen door donkeren tijden getrokken, nu moet Europa iets doen voor de sector.

Op de vraag aan welke knoppen Bart als eerste zou draaien antwoordt hij: “Op Jamaica zeggen ze dat een leven zonder reggae niet mogelijk is. Ik durf te zeggen dat het leven zonder muziek totaal zinloos is. Ik stoor me aan de pretentie van de Nederlandse cultuursector. Een groot deel van het beschikbare overheidsgeld gaat naar officiële instellingen die soms weinig met vernieuwing bezig zijn; sopranen die optreden in het concertgebouw en dirigenten met hele grote salarissen die keer op keer dezelfde stukken uitvoeren. Ze blijven op gebaande paden, er is niets nieuws en artistieks meer.”

“Ik vind dat een grote vergissing. Natuurlijk dient het een doel, maar als ik beleid mocht maken, zorgde ik voor stimulering van nieuw talent. En ik pleit voor de verbreding van de basis. Het is een groot gemis dat er nauwelijks nog muziekscholen zijn, laat staan dat ze voor iedereen toegankelijk zijn. Muziek moet weer gonzen, laat kinderen weer luisteren, laat de muziek ze verleiden, met ze aan de haal gaan.”

“Ik heb heimwee naar de tijd dat zelfs kleine dorpen zomaar zes orkesten hadden, van harmonie tot big band van de muziekschool. Elk kind kreeg een instrument in de hand gedrukt. De meest getalenteerde leerlingen stroomden door naar de conservatoria en vonden een plek in het concertgebouworkest of het Nederlands Blazers Ensemble. En zij gingen terug naar hun dorp om daar les te geven. Natuurlijk zijn tijden veranderd, maar het feit dat Jong NBE meer een Europees gezelschap is, is tekenend voor de voedingsbodem van talent in Nederland.”

Bart is sinds 1988 verbonden aan het Nederlands Blazers Ensemble. Ik vraag hem wat hij hoopt dat het orkest behoudt, ook als hij er niet meer is. “Energie en wortels in de samenleving. Van mij mag het helemaal anders zijn, als ze die twee zaken maar behouden. Het is belangrijk dat je niet alleen applaus wilt halen. Je hoeft niet te bewijzen dat je een goede muzikant of fiscalist bent. Het gaat erom dat je iets nieuws en moois te brengen hebt waar de ander wat aan heeft. Dat je over de drempel van ‘goed spelen’ stapt.”