Chương 2: Bản lĩnh và sứ mệnh

Đại diện EY Việt Nam nhận bằng khen của Bộ Tài chính, tháng 10 năm 2020

Có thể nói, trong 30 năm qua, hoạt động kiểm toán độc lập đã từng bước công khai, minh bạch thông tin kinh tế, tài chính của các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế; góp phần phát hiện, ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật, làm lành mạnh môi trường đầu tư; thúc đẩy thị trường vốn phát triển; qua đó góp phần nâng cao hiệu lực hiệu quả quản lý, điều hành kinh tế, tài chính của Nhà nước và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Những thành quả này, không thể không kể đến vai trò trợ giúp nghiên cứu và phát triển chính sách, đào tạo nguồn nhân lực kiểm toán trong nước của các chuyên gia EY Việt Nam.

Công ty TNHH Nước Giải khát Coca-Cola Việt Nam (Coca-Cola Việt Nam) là một trong những ví dụ điển hình về doanh nghiệp toàn cầu đầu tiên mà EY Việt Nam đã cung cấp dịch vụ, chủ yếu là kiểm toán và tư vấn thuế khi vào thị trường Việt Nam. Ngoài mối quan hệ toàn cầu có bề dày hơn 100 năm giữa hai tổ chức, sự chuyên nghiệp, chuyên môn của đội ngũ nhân sự EY Việt Nam đã củng cố mối quan hệ giữa hai tổ chức tại thị trường Việt Nam.

Ngoài dịch vụ cốt lõi là kiểm toán, EY cũng tập trung cung cấp các dịch vụ tư vấn thuế và pháp lý cho các doanh nghiệp FDI, hỗ trợ các tập đoàn lớn mở chi nhánh và tuân thủ quy định pháp luật tại Việt Nam. Nhờ có sự hỗ trợ, tư vấn, kết nối của EY Việt Nam, các doanh nghiệp FDI được cập nhật, tuân thủ các quy định pháp luật, từ đó có cơ sở để ổn định hoạt động hiệu quả, đồng thời có những đóng góp tích cực vào ngân sách nhà nước.

Hoạt động tích cực như “cầu nối” giữa cơ quan quản lý và các tập đoàn đa quốc gia, EY Việt Nam hợp tác với Cục Đầu tư nước ngoài – Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài, Câu lạc bộ Giám đốc Tài chính Việt Nam tổ chức hàng loạt chuyên đề cập nhật về chính sách thuế, đầu tư cho nhà đầu tư tại Hà Nội, Hồ Chí Minh và một số tỉnh như Bắc Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Hải Phòng, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, v.v.

Song song, ban lãnh đạo EY Việt Nam tại thời điểm đó đã đặt mục tiêu nỗ lực quảng bá thị trường Việt Nam tới các nhà đầu tư tiềm năng trên thế giới. Đây là cách hiệu quả để giúp Việt Nam tiếp cận được nguồn vốn phục vụ phát triển kinh tế, cũng như tiếp nhận công nghệ tiên tiến trên thế giới.

Chuyên gia EY Việt Nam và khu vực thường xuyên góp mặt với vai trò diễn giả chính trong nhiều diễn đàn, hội thảo lớn về thuế và đầu tư được tổ chức trong nước và khu vực như Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông, kêu gọi nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam thông qua việc giới thiệu các chính sách thuế, ưu đãi đầu tư.

Hội thảo “Những điểm cần cân nhắc khi thực hiện M&A tại Việt Nam” tổ chức tại Hàn Quốc năm 2018

Hội thảo “Những điểm cần cân nhắc khi thực hiện M&A tại Việt Nam” tổ chức tại Hàn Quốc năm 2018

Tạo động lực và niềm tin mạnh mẽ

Tháng 11 năm 2005, Luật Đầu tư ra đời, thay thế Luật Đầu tư trong nước và Luật Đầu tư nước ngoài. Được đánh giá là nền tảng pháp lý quan trọng, tạo sân chơi bình đẳng hơn cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước, Luật Đầu tư cũng góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam thành điểm đến đầu tư hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài. Sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, dòng vốn FDI tiếp tục gia tăng mạnh mẽ. Những dự án tỉ đô như Intel, Posco, Samsung, Formosa, LG, v.v. nối tiếp dịch chuyển vào thị trường trong nước. 

Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam (Samsung Việt Nam) là doanh nghiệp FDI lớn nhất của Việt Nam. Tổng vốn đăng ký đầu tư các dự án của Samsung tại Việt Nam là gần 18 tỷ USD tính đến hết năm 2021. Đây có thể được coi là một minh chứng tiêu biểu cho quá trình đồng hành bền bỉ và gắn bó giữa EY với khối doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam. Sở hữu các nhà máy sản xuất quy mô lớn, hiện đại nhất trong lĩnh vực điện tử tại Bắc Ninh, Thái Nguyên, Thành phố Hồ Chí Minh, Samsung Việt Nam tạo công việc cho hàng trăm nghìn lao động, đồng thời kéo theo sự phát triển của nền tảng cung ứng gồm hàng trăm nhà cung cấp linh kiện và dịch vụ trong và ngoài nước. Với quy mô đầu tư rất lớn và chưa có tiền lệ ở Việt Nam, Samsung Việt Nam cần một đội ngũ chuyên gia am hiểu thị trường trong nước và quốc tế, nắm rõ các thông lệ tốt nhất. 

Gắn bó với Samsung từ dự án nhà máy sản xuất điện thoại đầu tiên tại Bắc Ninh, cho đến khi tập đoàn này trở thành một trong những nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất Việt Nam, EY Việt Nam đã và đang không chỉ tư vấn cho Samsung về thuế, pháp lý, vận hành, mà còn song hành với khách hàng trong các cuộc đối thoại với Chính phủ về các vấn đề liên quan đến chính sách, ưu đãi và các cơ chế đặc thù khác – tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho tập đoàn phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam.

Nhật Bản là quốc gia có tổng vốn đầu tư lớn thứ hai tại Việt Nam, sau Hàn Quốc. Theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lũy kế tổng vốn đầu tư nước ngoài từ Nhật Bản vào Việt Nam tính đến ngày 20 tháng 11 năm 2021 đạt gần 64,2 tỷ USD. Nhật Bản hiện nay cũng là nhóm khách hàng lớn của EY Việt Nam, với niềm tin được xây dựng dựa trên chất lượng dịch vụ và sự cam kết đồng hành của EY Việt Nam. 

EY Việt Nam hỗ trợ Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức chương trình “Đối thoại giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính và các nhà đầu tư Nhật Bản” tháng 11 năm 2021

Công ty TNHH Mitsubishi Electric Việt Nam (Mitsubishi), một tập đoàn công nghiệp và công nghệ lớn của Nhật Bản kinh doanh đa dạng các lĩnh vực như ngân hàng, bảo hiểm, thương mại, điện tử, công nghiệp năng lượng và ô tô, đã có mặt tại Việt Nam trên 25 năm. Tại Việt Nam, Mitsubishi đã thành lập các công ty thuộc lĩnh vực ô tô, điện tử, thang máy và thương mại hỗ trợ cho mạng lưới kinh doanh của tập đoàn trên toàn thế giới. Mitsubishi đã đầu tư vào nhà máy sản xuất ô tô đặt tại khu vực phía Nam và dự định thành lập các dự án đầu tư sản xuất mới trong tương lai cũng như các dự án về tài chính tiêu dùng nhằm thúc đẩy sự phát triển của thị trường.

Suốt quá trình hoạt động này, Mitsubishi luôn có sự hỗ trợ và đồng hành của EY Việt Nam trong việc tìm hiểu các chính sách phát triển công nghiệp ô tô, chính sách tài chính, tín dụng tiêu dùng, cũng như trong các hoạt động đối thoại với Chính phủ và cơ quan ban ngành như Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước. Trên cơ sở đó, Mitsubishi đã đưa ra những quyết định quan trọng trong chiến lược phát triển kinh doanh tại Việt Nam, tạo tiền đề và cơ hội cho các kế hoạch đầu tư trong tương lai.

Cục Đầu tư nước ngoài – Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng EY Việt Nam ký Biên bản ghi nhớ hợp tác về xúc tiến đầu tư tại Việt Nam năm 2021

Không chỉ thu hút các nhà đầu tư châu Á, Việt Nam cũng là hấp lực đối với dòng vốn chất lượng cao từ châu Âu và Mỹ. Công ty TNHH Piaggio Việt Nam (Piaggio Việt Nam), công ty thuộc Tập đoàn Piaggio Toàn cầu có trụ sở chính tại Italy, chuyên sản xuất, lắp ráp xe gắn máy cao cấp mang thương hiệu Piaggio, là một đại diện trong số những doanh nghiệp châu Âu đến Việt Nam từ rất sớm và nay đã trở thành một trong những nhà sản xuất xe gắn máy lớn nhất tại Việt Nam sau 15 năm. Trong chiến lược phát triển của mình, Piaggio đã lựa chọn Việt Nam là nơi tập trung đầu tư vốn và công nghệ với mục tiêu dần trở thành trung tâm sản xuất của Piaggio trên toàn cầu.

Không chỉ cung cấp các dịch vụ tư vấn chất lượng cao, EY Việt Nam còn hỗ trợ Piaggio, cũng như các doanh nghiệp châu Âu và Mỹ khác, kết nối với các cơ quan quản lý Việt Nam. Lãnh đạo Piaggio, cũng như nhiều khách hàng khác của EY, có thể kiến nghị và đề xuất cải thiện cơ chế, chính sách để các doanh nghiệp phát triển thuận lợi, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế trong nước.

Đại diện EY Việt Nam nhận giải thưởng Rồng Vàng năm 2021 do Thời báo Kinh tế Việt Nam trao tặng

Càng hội nhập sâu vào nền kinh tế khu vực và thế giới, Việt Nam càng trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài. Hàng loạt hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ (CPTPP), Hiệp định Thương mại Tự do với EU (EVFTA), Hiệp định Thương mại Tự do với Vương quốc Anh là vài ví dụ trong số hàng chục hiệp định đã được ký kết và có hiệu lực. Những hiệp định này được ví như những “đại lộ” để đưa hàng hóa “Made in Việt Nam” đến với các thị trường trên toàn thế giới. Tới nay, thông qua các hiệp định song phương và đa phương khác nhau, hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam đã có thể tiếp cận với thị trường 55 quốc gia, kết nối 2/3 GDP thế giới, và 3/4 dân số toàn cầu. 

Để phục vụ mục tiêu đó, EY Việt Nam đã chủ động kết nối với EY khu vực để cung cấp thêm các dịch vụ liên quan cho khối doanh nghiệp nước ngoài, giúp họ vừa hiểu rõ và tuân thủ pháp luật, tối ưu hóa các ưu đãi trong các FTA mà Việt Nam đã ký kết, vừa có thể kiểm soát các rủi ro pháp lý khác. . 

Ông Robert King phát biểu tại Hội thảo “Đầu tư Việt Nam - Ấn Độ”, tháng 4 năm 2021, Tp. Hồ Chí Minh

Chia sẻ và giải pháp

Khi khu vực FDI ngày càng phát triển và trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế, các hoạt động mua bán, giao dịch trong nội bộ các tập đoàn đa quốc gia theo đó cũng ngày càng tăng. Điều này cũng đồng nghĩa với việc gia tăng các rủi ro vi phạm nghĩa vụ tuân thủ các quy định thuế về giá giao dịch liên kết (GGDLK), vốn là vấn đề còn khá mới tại Việt Nam cả về quy định pháp lý và thực tiễn áp dụng.

Năm 2010, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 66/2010/TT-BTC (Thông tư 66) thay thế Thông tư 117/2005/TT-BTC nhằm hướng dẫn việc xác định giá thị trường trong các giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết. Thông tư 66 được ban hành vào thời điểm vấn đề GGDLK đang là đề tài nóng, thường xuyên được nhắc đến trên các phương tiện thông tin đại chúng tại Việt Nam. Đây cũng là nội dung được đưa ra bàn thảo tại các kỳ họp Quốc hội khi hiện tượng các doanh nghiệp FDI báo cáo kết quả kinh doanh thua lỗ nhưng vẫn liên tục mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh ngày càng trở nên phổ biến. Kể từ đó, cơ quan quản lý thuế Việt Nam đã tăng cường thanh, kiểm tra thuế về giá GDLK và vấn đề đã này từng bước trở thành mối quan tâm phổ biến trong cộng đồng doanh nghiệp FDI. 

Cùng với xu thế phát triển trên thế giới, từ tháng 7 năm 2017, Việt Nam đã gia nhập Diễn đàn Hợp tác chung thực hiện các giải pháp chống Xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận (gọi tắt là BEPS). Nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý và tăng cường tính hiệu lực của pháp luật để quản lý thuế chặt chẽ hơn, Việt Nam đã đưa vào Luật Quản lý Thuế (có hiệu lực thi hành từ ngày 1 tháng 7 năm 2020) một số điều, khoản quy định riêng về quản lý thuế đối với GGDLK.

Tiếp đó, Chính phủ ban hành Nghị định 132/2020/NĐ-CP (Nghị định 132) quy định chi tiết về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, trong đó đã đưa vào một số nội dung theo hướng dẫn và khuyến nghị liên quan đến BEPS của Tổ chức Hợp tác Phát triển Kinh tế (OECD).

Theo pháp luật thuế hiện hành của Việt Nam, các doanh nghiệp có nghĩa vụ phân tích, xác định, kê khai GGDLK theo nguyên tắc “giao dịch độc lập” và nguyên tắc “bản chất giao dịch, hoạt động, quyết định nghĩa vụ thuế”, lập hồ sơ tuân thủ ba cấp trước khi quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, cung cấp hồ sơ và giải trình theo yêu cầu của cơ quan quản lý thuế.

Nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp hiểu và tuân thủ các thay đổi về mặt chính sách và quy định, từ cách đây hơn 10 năm, EY Việt Nam đã tiên phong thành lập và đầu tư phát triển một bộ phận tư vấn chuyên biệt về GGDLK. Từ một vài nhân viên chuyên trách vào năm 2010, đến nay, đội ngũ tư vấn Thuế về GGDLK của EY Việt Nam đã có hơn 65 nhân sự, gồm cả các chuyên gia trong nước và nước ngoài.

Các hội thảo thường niên về Giá giao dịch liên kết do EY Việt Nam tài trợ

Là đơn vị tiên phong trên thị trường, trong bối cảnh khối doanh nghiệp FDI chưa có nhiều kiến thức, hoặc chưa có sự đầu tư thích đáng cho hoạt động liên quan tới giao dịch liên kết, EY Việt Nam đã tổ chức rất nhiều hội thảo và các khóa đào tạo, tập huấn kiến thức, nhằm giúp các doanh nghiệp FDI từng bước hiểu rõ quy định, nghĩa vụ tuân thủ, xu hướng quản lý của các nước và Việt Nam, cũng như những giá trị của việc quản lý hiệu quả thuế về GGDLK. 

Mặt khác, thông qua các buổi đối thoại, góp ý chính sách, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm với các cơ quan quản lý, EY Việt Nam đã đóng góp tiếng nói và công sức vào việc xây dựng, hoàn thiện quy định pháp luật trong nước, tiệm cận hơn với các thông lệ tốt trên thế giới về GGDLK. Những nỗ lực này không chỉ giúp Chính phủ ban hành những quy định về GGDLK phù hợp mà còn thúc đẩy thực thi các quy định đó một cách đúng đắn và hợp lý tại Việt Nam. 

Vừa đồng hành, vừa dẫn dắt, các giá trị EY mang lại cho các khách hàng, các cơ quan quản lý đã giúp EY từng bước khẳng định vị trí nhà tư vấn đáng tin cậy về thuế và GGDLK tại Việt Nam, và là đơn vị cung cấp dịch vụ chất lượng hàng đầu trên thị trường. 

Phần 2: Xây dựng niềm tin

Cải cách doanh nghiệp có vốn nhà nước

Cải cách doanh nghiệp có vốn nhà nước (DNNN) là một câu chuyện dài, được bắt đầu bởi thời kỳ thực hiện thí điểm những năm 1990. Mục tiêu chính của hoạt động cải cách DNNN là nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực quản lý của khối doanh nghiệp này.

Giai đoạn đầu của quá trình cải cách diễn ra khá dè dặt. Văn bản đầu tiên được ban hành năm 1990 khi Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ra Quyết định số 143/HĐBT ngày 10 tháng 5 năm 1990 nhằm lựa chọn một số DNNN nhỏ và vừa để thực hiện thí điểm chuyển đổi thành công ty cổ phần.  

Sau thành công của thời kỳ thí điểm, đến giai đoạn 1998-2002, Chính phủ quyết định thực hiện chương trình cải cách DNNN trên quy mô rộng hơn. Đây cũng là giai đoạn mang đậm dấu ấn của EY Việt Nam trong công cuộc hỗ trợ Chính phủ thực hiện mục tiêu cải cách và nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. 

Trong lĩnh vực công, cơ quan nhà nước (Government and Public sector - GPS) và DNNN thời kỳ đầu tiên, EY Việt Nam được dẫn dắt bởi các chuyên gia hàng đầu trong khu vực như ông Trần Đình Cường, ông Gerard Holtzer, ông Tom Chong, bà Nguyễn Thái Thanh và nhiều chuyên gia khác. 

Với đội ngũ từng kinh qua nhiều dự án cải cách DNNN trên thế giới, EY đã thực hiện một loạt các dự án lớn tại Việt Nam có giá trị lên hàng chục triệu USD. Những dự án này là một phần trong chương trình của Chính phủ, được các tổ chức quốc tế tài trợ với mục tiêu cải cách, nâng cao năng lực của các DNNN.

Hình ảnh hoạt động của một dự án EY Việt Nam đã thực hiện

Dự án kiểm toán chẩn đoán các DNNN trong lĩnh vực xi măng, sắt thép và ngành giấy, ngành may mặc là một trong những dự án đầu tiên, và là dự án có quy mô lớn, do World Bank, thay mặt quỹ Miyazawa tài trợ, được triển khai tháng 7 năm 2002. EY Việt Nam là một trong những công ty tư vấn chính tham gia thực hiện dự án. 

Các DNNN tham gia dự án đã được EY Việt Nam tiến hành đánh giá tình hình tài chính, khả năng cạnh tranh, hiệu quả vận hành, năng lực quản trị, tính hợp lý kinh tế và vai trò chiến lược. Trên cơ sở đó, các doanh nghiệp này được EY Việt Nam hỗ trợ xác định các kế hoạch hành động phù hợp nhằm tái cơ cấu, tăng cường quản trị, thực hiện các chương trình đầu tư và cải cách phù hợp. 

Một mục tiêu quan trọng khác của dự án là các đề xuất chính sách quan trọng EY Việt Nam đã đưa ra cho Chính phủ với mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động của khối doanh nghiệp này.

Ngoài dự án kiểm toán chẩn đoán do quỹ Miyazawa tài trợ, EY Việt Nam còn hỗ trợ quá trình cải cách DNNN thông qua một loạt các dự án hỗ trợ chuẩn bị cho quá trình phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Các DNNN được EY Việt Nam hỗ trợ thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông, cơ sở hạ tầng, xây dựng.

Giai đoạn 2003-2010 được cho là thời kỳ hoạt động tái cơ cấu DNNN diễn ra mạnh mẽ nhất và tập trung nhiều vào tái cơ cấu, cải cách các DNNN có quy mô lớn và phức tạp hơn. Đây cũng là giai đoạn nền kinh tế Việt Nam chứng kiến nhiều dấu mốc quan trọng, tạo tiền đề cho một giai đoạn cải cách mạnh mẽ khu vực DNNN, cũng như cải cách hệ thống văn bản pháp luật.

Tham gia WTO năm 2007 và nhiều hiệp định thương mại tự do khác, Việt Nam thể hiện quyết tâm hội nhập kinh tế thế giới, tạo đà thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước. Song, hội nhập cũng yêu cầu Chính phủ phải đưa ra những cam kết cao hơn với vấn đề cải cách DNNN và tạo sân chơi bình đẳng hơn cho các thành phần kinh tế. 

Hơn một năm sau đó, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới, bắt nguồn từ thị trường tài chính Mỹ năm 2008, tràn sang nhiều quốc gia trong khu vực và Việt Nam không nằm ngoài tầm ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng này. Tăng trưởng kinh tế thế giới và Việt Nam lao dốc đã buộc Việt Nam nhìn nhận lại các vấn đề chính sách để hỗ trợ các loại hình doanh nghiệp phát triển. Trong đó, điều kiện để các doanh nghiệp hồi phục hậu khủng hoảng và bắt kịp với toàn cầu hóa chính là việc hoàn thiện chính sách để tạo sân chơi bình đẳng hơn giữa các thành phần kinh tế.

Từ năm 2010 đến 2017 cũng là giai đoạn Việt Nam phải thoát ra khỏi nhóm các nước nghèo, nhóm nước được nhận tài trợ miễn phí từ các tổ chức quốc tế. Việt Nam phải tự lực cánh sinh, tự đi trên đôi chân của chính mình trên chặng đường toàn cầu hóa. Để phát triển đất nước, Việt Nam phải có hệ thống văn bản pháp luật đủ hấp dẫn để các nhà đầu tư quốc tế sẵn sàng bỏ vốn.

Trong giai đoạn chuyển mình của đất nước với nhiều sự kiện trong và ngoài nước tác động tới nền kinh tế Việt Nam, EY Việt Nam xác định cần phải hỗ trợ Chính phủ đưa ra các chính sách cởi mở để tạo sân chơi bình đẳng hơn cho các thành phần kinh tế, tăng cường hợp tác giữa các doanh nghiệp khu vực công, tư. Những nhóm chính sách mà EY Việt Nam đã hỗ trợ Chính phủ có thể kể tên như chính sách giám sát DNNN, chính sách mở cửa về thu hút đầu tư. 

Đào tạo Kỹ thuật xây dựng ngân sách và lập dự báo dòng tiền ngắn hạn – Dự án Tư vấn hỗ trợ xây dựng đầu bài thầu hệ thống MIS – SOEs và Đào tạo tưang cường năng lực giám sát tài chính DNNN

Về phía các DNNN, EY Việt Nam xác định phải tiếp tục hỗ trợ các đơn vị này nâng cao hiệu quả quản trị để tiệm cận được môi trường kinh doanh và thị trường vốn quốc tế. Dựa trên bề dày kinh nghiệm trong những dự án tái cấu trúc các DNNN, từ năm 2008 tới 2017, EY Việt Nam là một trong số hai công ty tư vấn hàng đầu thế giới thường xuyên được mời tham gia tư vấn trong chuỗi dự án do Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tài trợ. Những chương trình này đặt trọng tâm nâng cao quản trị của DNNN để hội nhập và hoạt động hiệu quả hơn trên thị trường quốc tế. 

Thông qua các dự án này, EY Việt Nam đã tiến hành đánh giá tổng thể các DNNN được lựa chọn và một số đơn vị có ý nghĩa chiến lược trong lộ trình cải cách DNNN tại Việt Nam. Trên cơ sở đó, EY Việt Nam cũng xác lập các biện pháp cụ thể giúp tái cấu trúc và nâng cao năng lực quản trị cho các doanh nghiệp này. Kết quả của các dự án mà EY tham gia tư vấn sau đó đã gợi mở định hướng mới để cơ quan quản lý có những quan điểm chính sách cho công tác cải cách DNNN trong giai đoạn tiếp theo. 

Đào tạo nâng cao năng lượng kiểm toán nội bộ - Dự án Quản lý Tài sản đường bộ Việt Nam

Bên cạnh việc nâng cao năng lực cạnh tranh cho DNNN, EY Việt Nam còn là đơn vị đầu tiên thực hiện xây dựng năng lực kiểm toán nội bộ cho khối DNNN và cơ quan quản lý năm 2010. EY Việt Nam cũng là đơn vị đầu tiên được Bộ Giao thông Vận tải tin tưởng giao trọng trách xây dựng quy chế kiểm toán nội bộ của Bộ Giao thông vận tải và chính sách này vẫn được áp dụng tới nay.

Năm 2011 đã mở ra giai đoạn mới trong mối quan hệ giữa EY Việt Nam và các DNNN – khi các doanh nghiệp này thực hiện các chương trình chuyển đổi chiến lược và vận hành của họ. Các dịch vụ tư vấn của EY Việt Nam mở rộng trên nhiều lĩnh vực, bao gồm nhưng không giới hạn, ở hoạt động tư vấn chiến lược, tư vấn mô hình tổ chức, tư vấn xây dựng hệ thống công nghệ thông tin (CNTT), tư vấn năng lực quản trị rủi ro và hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, hay tư vấn về quản trị nguồn nhân lực.

Trong giai đoạn này, EY Việt Nam là một trong các công ty tư vấn hàng đầu đồng hành cùng các tập đoàn, tổng công ty nhà nước thực hiện các dự án xây dựng chiến lược có quy mô lớn, có ảnh hưởng không chỉ tới doanh nghiệp được cải cách, mà còn tới nền kinh tế. Những dự án lớn có thể kể tên như Dự án tư vấn chiến lược cho Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Tổng công ty Viễn thông MobiFone, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), hay Dự án xây dựng mô hình cho Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex).

Petrolimex và EY Việt Nam ký kết Hợp đồng tư vấn xây dụng Chiến lược Chuyển đổi số, năm 2021

MobiFone và EY Việt Nam khởi động Dự án Xây dựng Chiến lược phát triển đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 cho MobiFone, năm 2021

Hoàn thiện khung thể chế 

Ngoài hỗ trợ cải cách DNNN, EY tiếp tục song hành với các bộ ngành liên quan như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước để cùng với cơ quan quản lý thực hiện các dự án liên quan tới cải cách luật pháp và xây dựng hành lang pháp lý, tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế. 

EY Việt Nam cũng là đơn vị tích cực tham gia xây dựng năng lực cho đội ngũ cán bộ của Bộ Tài chính, đặc biệt là Cục Tài chính Doanh nghiệp, đơn vị quản lý các DNNN của Bộ Tài chính. Công ty đã hỗ trợ kỹ thuật cho Bộ Tài chính lần lượt ra các thông tư, nghị định có tầm quyết định tới việc giám sát hiệu quả hoạt động của DNNN. EY Việt Nam đã hỗ trợ xây dựng và ban hành Cẩm nang Giám sát Tài chính Doanh nghiệp năm 2016-2017, một ấn phẩm quan trọng đối với lãnh đạo các DNNN và Bộ Tài chính.

Gần đây nhất, EY Việt Nam đã đồng hành cùng Bộ Tài chính tiến hành khảo sát về tình hình triển khai Luật Quản lý và sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật 69/2014/QH13). Đội ngũ tư vấn của EY Việt Nam, bằng những hiểu biết của mình, đã xây dựng chương trình khảo sát về tình hình triển khai Luật số 69/2014/QH13, xác định các thách thức trong triển khai từ góc nhìn của doanh nghiệp và cơ quan đại diện chủ sở hữu DNNN, từ đó, đưa ra các quan điểm chính sách và định hướng sửa đổi Luật.

Sự tin tưởng của Bộ Tài chính đối với năng lực và kinh nghiệm của EY Việt Nam có thể nói đã được tích lũy từ các dự án cải cách DNNN từ những giai đoạn đầu tiên công ty tham gia thực hiện. Bên cạnh đó, EY Việt Nam đã và đang trực tiếp phục vụ quá trình chuyển đổi của rất nhiều DNNN một cách độc lập trong bối cảnh thị trường cạnh tranh gay gắt và rất nhiều biến động. 

Chuyên gia EY Việt Nam tại Hội thảo “Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp: Kết quả 5 năm triển khai và định hướng sửa đổi, bổ sung”, năm 2021

Một dự án khác mà EY Việt Nam đang hỗ trợ Bộ Tài chính là dự án Hướng dẫn lập Báo cáo tổng hợp thông tin tài chính theo quy ước (Pro forma). Đây là báo cáo giả định phục vụ doanh nghiệp IPO. Báo cáo sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước cũng như nhà đầu tư hiểu hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp, đặc biệt với doanh nghiệp vừa thực hiện các hoạt động mua bán, sáp nhập, chia tách với doanh nghiệp khác.

Khá phổ biến tại các thị trường phát triển như Mỹ, châu Âu, Singapore, nhưng đối với Việt Nam, báo cáo Pro forma còn khá mới và chưa có văn bản pháp lý hướng dẫn thực hiện.

Mục đích cho việc lập báo cáo Pro forma được cho là phù hợp với bối cảnh của Việt Nam trong những năm gần đây do rất nhiều doanh nghiệp thực hiện tái cấu trúc trước thời điểm chào bán chứng khoán, hoặc trước thời điểm niêm yết đại chúng. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp nộp báo cáo tài chính lên UBCKNN để thực hiện xét duyệt theo tiêu chí thông thường, thì thông tin tài chính trong quá khứ chưa phản ánh đầy đủ bức tranh tài chính của công ty.

Nhận thấy được những vấn đề phức tạp của việc lập báo cáo Pro forma tại Việt Nam, Bộ Tài chính đã chỉ định EY Việt Nam hỗ trợ xây dựng bộ báo cáo này dựa trên kinh nghiệm và mạng lưới chuyên gia toàn cầu.

Dự kiến, sau khi hướng dẫn lập báo cáo Pro forma được ban hành, thông tin công bố trên thị trường chứng khoán sẽ trở nên minh bạch hơn, thị trường vận hành hiệu quả hơn, giúp UBCKNN dễ dàng hơn trong công tác quản lý doanh nghiệp niêm yết. Về phía doanh nghiệp, dù phải thực hiện thêm một số thủ tục trước khi chào bán cổ phiếu ra công chúng, doanh nghiệp vẫn sẽ được hưởng lợi khi nhà đầu tư có niềm tin hơn về hoạt động và tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Dự án đánh giá tình hình triển khai Luật 69/2014/QH13 và dự án Pro forma là những dự án mới nhất trong một loạt các dự án mà EY Việt Nam đã hỗ trợ khu vực GPS.

Tiên phong trong các lĩnh vực mới

Bên cạnh tư vấn trong lĩnh vực tài chính, EY Việt Nam còn mở rộng hoạt động tư vấn sang các lĩnh vực khác trong GPS như phát triển cơ sở hạ tầng, năng lượng thông qua các dự án đồng hành cùng Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Từ năm 2015, nhằm hỗ trợ nỗ lực chung của Chính phủ trong mục tiêu huy động tối đa nguồn lực cho đầu tư cơ sở hạ tầng, EY Việt Nam đã hỗ trợ Bộ Giao thông Vận tải xây dựng khung chính sách dành cho các dự án PPP trong lĩnh vực giao thông. Sau đó, từ năm 2017 đến 2019, EY Việt Nam, thông qua tài trợ của World Bank, đã hỗ trợ Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng dự án Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP). Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam thu hút dòng vốn tư nhân, đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông tại Việt Nam.

Hội nghị “Triển khai áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính tại Việt Nam”, Bộ Tài chính tổ chức năm 2020

Hỗ trợ doanh nghiệp SMEs tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu

Trước tầm quan trọng và tính chất phức tạp của dự án Luật PPP, các chuyên gia EY Việt Nam đã kết hợp với chuyên gia EY trong khu vực, các hãng luật trong và ngoài nước để phân tích, đánh giá khung pháp lý hiện tại cho các dự án PPP; trên cơ sở đó, đề xuất các khuyến nghị cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chính phủ Việt Nam nhằm thúc đẩy chương trình PPP tại Việt Nam.

Tháng 6 năm 2020, Luật PPP đã được Quốc hội Việt Nam thông qua. Luật PPP được ban hành đã tạo hành lang pháp lý cao nhất, đủ mạnh và hấp dẫn để thu hút dòng vốn tư nhân vào phát triển các lĩnh vực kết cấu hạ tầng thiết yếu theo phương thức PPP, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế trong nước.

Dự án Luật PPP chỉ là một ví dụ cụ thể trong rất nhiều nỗ lực của EY Việt Nam nhằm xây dựng một hành lang pháp lý hiệu quả, giúp nền kinh tế vận hành một cách tốt nhất trong các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế như cơ sở hạ tầng, năng lượng. Dự án cũng thêm một lần củng cố niềm tin và uy tín của EY Việt Nam với cơ quan quản lý trong vai trò đơn vị cố vấn đáng tin cậy trong các dự án xây dựng luật. Đây cũng là điều đặc biệt hiếm ngay cả trong mạng lưới EY toàn cầu, khi một công ty EY thành viên có mức độ hợp tác chặt chẽ với cơ quan quản lý qua các giai đoạn cho đến khi bộ luật như vậy ra đời. 

Phần 3: Cầu nối đầu tư

Khơi nguồn vốn đầu tư gián tiếp 

Sáng 18 tháng 5 năm 2021, Công ty cổ phần Tập đoàn Masan và nhóm nhà đầu tư, trong đó có Tập đoàn Alibaba và Baring Private Equity Asia, đã công bố ký kết thỏa thuận mua cổ phần phát hành mới của The CrownX, một công ty con của Masan, với tổng giá trị tiền mặt 400 triệu USD, tương đương 5,5% tỉ lệ sở hữu sau phát hành. 

Thỏa thuận hợp tác chiến lược này sẽ giúp Masan đẩy nhanh quá trình chuyển đổi The CrownX thành một "Point of Life" - nền tảng "tất cả trong một" - phục vụ nhu cầu thiết yếu hằng ngày của người tiêu dùng trên các kênh mua sắm offline và online. Đây là ưu tiên hàng đầu của Masan hướng đến việc hiện đại hóa thị trường bán lẻ nhu yếu phẩm tại Việt Nam một cách tối ưu nhất.

Đóng góp vào thành công của thương vụ trên là sự hỗ trợ của đội ngũ Tư vấn Chiến lược và Giao dịch Tài chính (SaT) của EY Việt Nam, trong các hoạt động thẩm định thuế và tài chính liên quan tới hai lĩnh vực trọng yếu của Masan là mặt hàng tiêu dùng nhanh và bán lẻ. 

Thương vụ này chỉ là một trong hàng nghìn thương vụ mua bán, sáp nhập (M&A) mà EY Việt Nam đã tham gia hỗ trợ các khách hàng của mình trong hơn 20 năm qua, kể từ khi TAS – tên gọi trước đây của đội ngũ Tư vấn (SaT) của EY Việt Nam – ra đời đầu năm 2000 nhằm hỗ trợ các nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các DNNN. Đây là giai đoạn Việt Nam bắt đầu được các nhà đầu tư và các quỹ đầu tư ngoại chú ý khi thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức khai trương và tổ chức phiên giao dịch đầu tiên ngày 28 tháng 7 năm 2000. Trước đó, từ năm 1998 đến 2002 là giai đoạn hoạt động cổ phần hóa, thoái vốn của DNNN diễn ra trên quy mô lớn. Các dịch vụ EY Việt Nam cung cấp thời kỳ đầu này tập trung vào thẩm định tài chính (Finance Due Diligence) và thẩm định thuế (Tax Due Diligence).

Trong suốt 10 năm tiếp theo từ 2007 đến 2017, hoạt động M&A tại Việt Nam gia tăng mạnh mẽ và đạt đỉnh năm 2017 với quy mô 10 tỷ USD trong năm, theo Nhóm Nghiên cứu Diễn đàn M&A Việt Nam. Đây là giai đoạn các doanh nghiệp trong nước dần trở nên lớn mạnh. Thị trường chứng khoán hoạt động tấp nập, có nhiều lựa chọn cho nhà đầu tư hơn, không chỉ từ các DNNN cổ phần hóa, mà cả các công ty tư nhân. Các động lực chính thúc đẩy hoạt động M&A trong thời kỳ này là việc Việt Nam đẩy mạnh thực hiện chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế, tái cấu trúc hệ thống tài chính – ngân hàng, xử lý nợ xấu. Bên cạnh đó, khuôn khổ pháp lý trong nước dần được hoàn thiện nhằm thu hút nguồn vốn cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

Nhờ những lợi thế khác biệt vượt trội so với các quốc gia trong khu vực như: vị trí địa chiến lược, hệ thống chính trị ổn định, nguồn lao động trẻ, thu nhập khả dụng tăng, chi phí cạnh tranh, Việt Nam đã và sẽ là điểm đến đầu tư hấp dẫn của các tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới. Theo dự báo của Tập đoàn nghiên cứu thị trường Euromonitor International, Việt Nam là một trong những thị trường mua bán, sáp nhập doanh nghiệp năng động và tiềm năng nhất toàn cầu, với chỉ số đầu tư M&A dự báo năm 2020 là 102 điểm, đứng thứ 2 trên thế giới, chỉ sau Mỹ với 108,9 điểm. 

Xét về khu vực, hoạt động M&A giai đoạn đầu chủ yếu đến từ các công ty/nhà đầu tư trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, đặc biệt là Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và các quỹ đầu tư (PE). Gần đây, hoạt động M&A diễn ra sôi động hơn với sự tham gia của các doanh nghiệp trong nước, các quỹ đầu tư nội địa.  

Trước các làn sóng M&A mạnh mẽ, ngay từ đầu những năm 2000, EY Việt Nam xác định phải chủ động tiếp cận thị trường. Các chuyên gia EY Việt Nam và EY khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã trở thành những diễn giả chính tại các buổi hội thảo, sự kiện và các buổi xúc tiến đầu tư tại các quốc gia có quan hệ đầu tư, thương mại lớn với Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Hongkong. Trong nước, EY Việt Nam kết hợp với các cơ quan quản lý đẩy mạnh các cuộc hội thảo nhằm đưa hình ảnh về Việt Nam – điểm đến đầu tư hấp dẫn tới các nhà đầu tư nước ngoài. Trên các tạp chí chuyên ngành về đầu tư trong và ngoài nước, EY Việt Nam đưa các phân tích sắc bén trong nỗ lực mang đến bức tranh toàn cảnh và dự báo về thị trường M&A tại Việt Nam tới các nhà đầu tư tiềm năng. 

EY Việt Nam tổ chức các hội thảo thường niên về M&A tại Hàn Quốc

Trước các làn sóng M&A mạnh mẽ, ngay từ đầu những năm 2000, EY Việt Nam xác định phải chủ động tiếp cận thị trường. Các chuyên gia EY Việt Nam và EY khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã trở thành những diễn giả chính tại các buổi hội thảo, sự kiện và các buổi xúc tiến đầu tư tại các quốc gia có quan hệ đầu tư, thương mại lớn với Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Hongkong. Trong nước, EY Việt Nam kết hợp với các cơ quan quản lý đẩy mạnh các cuộc hội thảo nhằm đưa hình ảnh về Việt Nam – điểm đến đầu tư hấp dẫn tới các nhà đầu tư nước ngoài. Trên các tạp chí chuyên ngành về đầu tư trong và ngoài nước, EY Việt Nam đưa các phân tích sắc bén trong nỗ lực mang đến bức tranh toàn cảnh và dự báo về thị trường M&A tại Việt Nam tới các nhà đầu tư tiềm năng.

Các diễn giả của EY Việt Nam tại các hội thảo về M&A

Song song với đó, để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng về quy mô, mức độ phức tạp của các thương vụ lớn, các yêu cầu ngày càng cao của nhà đầu tư, các dịch vụ M&A EY Việt Nam cung cấp ra thị trường cũng ngày càng đa dạng. EY hiện đang cung cấp các dịch vụ thẩm định (Due Diligence) về tài chính – kế toán, thuế, pháp lý, môi trường kinh doanh, nhân sự, thị trường, công nghệ thông tin, quy chế và tuân thủ, các lợi ích cộng hưởng, rủi ro về IT và kỹ thuật mạng; bên cạnh các dịch vụ định giá (Valuation) vốn được các nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm; dịch vụ tích hợp trong M&A (M&A Lead Advisory); và tư vấn chiến lược (Strategy). 

Đảm nhận các dịch vụ này là đội ngũ chuyên gia tư vấn có kiến thức quốc tế và am hiểu thị trường, và đội ngũ nhân sự có kiến thức chuyên sâu trong nhiều ngành nghề kinh tế. Đây cũng chính là thế mạnh EY Việt Nam đã đầu tư và xây dựng được, với số lượng tăng 5 lần so với 20 năm trước. Đội ngũ này có thể cung cấp và triển khai đồng bộ các dịch vụ từ thẩm định tài chính, thuế, nhân sự, thương mại, phân tích dữ liệu lớn, pháp lý, đến tư vấn, xử lý các vấn đề phát sinh trước, trong và sau thương vụ.  

Dịch vụ tích hợp

Thương vụ giữa Công ty TNHH Mitsui (Mitsui) và Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú (Minh Phú Seafood) là một ví dụ về dịch vụ tư vấn thẩm định tích hợp (Integrated Due Diligence Advisor) mà EY Việt Nam cung cấp. Khách hàng của EY Việt Nam là Mitsui, một tập đoàn lớn của Nhật Bản, muốn đầu tư chiến lược vào công ty sản xuất tôm hàng đầu của Việt Nam là Minh Phú Seafood năm 2019. 

Đây là dự án tư vấn tích hợp, cung cấp nhiều báo cáo thẩm định như thuế, tài chính, pháp lý, thị trường, nhân sự, thương mại. Các báo cáo nghiên cứu chi tiết do EY thực hiện đã cung cấp cho ban lãnh đạo Mitsui bức tranh toàn cảnh về ngành thủy sản trong nước và thế giới, cũng như năng lực của Minh Phú Seafood. 

Kết quả, tháng 5 năm 2019, Mitsui đã ký thỏa thuận về việc mua lại 35,1% cổ phần Minh Phú Seafood, trong đó, EY Việt Nam cũng đồng thời đóng vai trò hỗ trợ quá trình đàm phán giữa hai công ty, cũng như tư vấn xây dựng hợp đồng mua bán. 

Thông qua thương vụ này, Minh Phú Seafood có thể tận dụng mạng lưới bán hàng của Mitsui toàn cầu để mở rộng doanh số của công ty, trong khi đó Mitsui đã góp phần quan trọng trong việc tối ưu hóa hệ thống quản trị và vận hành tại Minh Phú Seafood.

Dòng vốn ngoại không chỉ giúp doanh nghiệp trong nước củng cố nguồn lực về tài chính, mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị, quy mô doanh nghiệp. Với sự chủ động trong chiến lược tiếp cận thị trường, cũng như đầu tư mạnh tay đào tạo và xây dựng đội ngũ nhân sự, EY Việt Nam hiện đã trở thành một địa chỉ đáng tin cậy để các nhà đầu tư nước ngoài gõ cửa mỗi khi có những thương vụ mua cổ phần của doanh nghiệp trong nước. 

Trong bốn năm từ 2018 tới 2021, mỗi năm, EY Việt Nam đã tham gia hỗ trợ trung bình khoảng gần 100 thương vụ, với tổng giá trị khoảng hơn 1 tỷ USD. Riêng năm 2021, EY Việt Nam hỗ trợ các hoạt động M&A với tổng giá trị khoảng 1,6 tỷ USD, trong đó phải kể đến các thương vụ như Warburg Pincus đầu tư 100 triệu USD vào ví điện tử Momo, GIC đầu tư hơn 500 triệu USD vào Vingroup, v.v.

Việt Nam, với những lợi thế vượt trội như cơ cấu dân số trẻ, thu nhập bình quân đầu người tăng, sức tiêu dùng mạnh mẽ, vẫn tiếp tục là điểm đến hấp dẫn của các doanh nghiệp ngoại. Hoạt động M&A sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ trong một số ngành như tài chính ngân hàng, bán lẻ, hàng tiêu dùng, thực phẩm đồ uống, bất động sản và chăm sóc sức khỏe. Bên cạnh đó, hoạt động M&A thời gian tới đặc biệt còn có sự góp mặt của các doanh nghiệp Việt Nam với vai trò “người mua” thông qua các thương vụ đầu tư nước ngoài (out-bound) và niêm yết trên các thị trường chứng khoán có uy tín trên thế giới.

Diễn giả EY Việt Nam tại các diễn đàn kinh tế

Trong bối cảnh đại dịch (ngắn hạn), nhà đầu tư ngoại khó có thể tới Việt Nam tìm kiếm cơ hội đầu tư theo phương thức truyền thống. Trong giai đoạn bình thường mới (dài hạn), EY Việt Nam sẽ đẩy mạnh phát triển dịch vụ Thẩm định của Bên bán (Vendor Due Dilligence). Đây là một báo cáo toàn diện, công phu, cung cấp bức tranh toàn cảnh, chính xác về tình hình hoạt động của doanh nghiệp bên bán được thực hiện bởi một đơn vị tư vấn độc lập có uy tín. 

Với tâm thế hoàn toàn chủ động khi tìm kiếm “người bạn đường”, doanh nghiệp có thể dựa trên báo cáo này, chủ động chia sẻ với nhà đầu tư tiềm năng và trả lời hầu hết các câu hỏi cơ bản mà các nhà đầu tư quan tâm. Doanh nghiệp cũng có thể chủ động phân tích, trình bày các điểm mạnh, các cơ hội và tiềm năng của doanh nghiệp với các nhà đầu tư. Các số liệu minh chứng rõ ràng sẽ có tác động tích cực đến kết quả giao dịch, cả về thời gian cũng như giá trị mang lại.

Ngoài khía cạnh tài chính, thuế, pháp lý, các yếu tố khác như bảo vệ môi trường, sử dụng lao động, chống tham nhũng, rửa tiền cũng sẽ được yêu cầu xem xét. Bên cạnh đó, với sự bùng nổ công nghệ, việc đánh giá và thẩm định các thương vụ M&A sẽ cần nhiều kinh nghiệm xử lý dữ liệu lớn (big data, data analytics). EY Việt Nam, với lợi thế về nguồn lực và kinh nghiệm tư vấn, đang chuẩn bị để sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu trên.

Phần 4: Sứ mệnh nâng tầm doanh nghiệp Việt

Từ tầm nhìn đến cam kết

Năm 1990, Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp Tư nhân ra đời. Đây là lần đầu tiên Việt Nam chính thức có hai bộ luật dành cho doanh nghiệp tư nhân. Nếu như trước đây, khối doanh nghiệp tư nhân phải dò dẫm hoạt động trong sự mù mờ của luật pháp, kỳ thị của xã hội, thì hai luật trên được ví như sự cởi trói cho khối tư nhân phát triển. Đến năm 1999, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Phan Văn Khải, còn được gọi là “Thủ tướng của doanh nghiệp”, Luật Doanh nghiệp sửa đổi đã tiếp tục tạo ra sự đột phá về thể chế và thay đổi cung cách Chính phủ điều hành phát triển đất nước.

Trong giai đoạn này, kinh tế Việt Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, từ năm 1991 đến năm 2000, tổng sản phẩm trong nước tăng liên tục qua các năm với tốc độ tăng bình quân mỗi năm 7,56%. 

Sau 7 năm phục vụ khu vực FDI, năm 1999, ông Trần Đình Cường, thời điểm đó là Chủ nhiệm Kiểm toán Cao cấp, và nay là Tổng Giám đốc, của EY Việt Nam, đã đề xuất ban lãnh đạo đặt mục tiêu phục vụ khối doanh nghiệp trong nước làm trọng tâm và nâng tầm doanh nghiệp Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc tế trở thành sứ mệnh của EY tại Việt Nam. 

Tháng 7 năm 2000, Trung tâm Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (tiền thân của Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh – HOSE) chính thức khai trương và mở phiên giao dịch đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam. REE - Công ty Cổ phần Cơ điện lạnh, trở thành một trong hai đơn vị đầu tiên niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Không phải ai cũng biết, thành công này của REE gắn với EY Việt Nam từ những bước đi đầu tiên. 

Là doanh nghiệp tiên phong, REE gặp không ít khó khăn trong quá trình cổ phần hóa và chuẩn bị niêm yết. Khối lượng công việc là rất lớn, từ việc thành lập nhóm chuyên trách, rà soát hoàn thiện các quy trình hoạt động, quản trị, kiểm soát, đến việc chuẩn bị các báo cáo tài chính, thực hiện kiểm toán trước khi niêm yết, cũng như rà soát tuân thủ nhiều quy định pháp luật khác nhau của công ty niêm yết. 

Việc niêm yết cổ phiếu là hoạt động đã có hàng trăm năm trên thế giới, nhưng lại chưa hề có tiền lệ tại Việt Nam. Các chuyên gia của EY Việt Nam cùng ban lãnh đạo của REE khi đó đã có rất nhiều buổi trao đổi để tìm ra cách vận dụng các thông lệ tốt của thế giới, trong khi vẫn tuân thủ các quy định của Việt Nam trong bối cảnh thị trường chứng khoán trong nước còn rất sơ khai.

Từ những bước đi đầu tiên đó, tới nay, REE đã tăng trưởng mạnh mẽ, trở thành doanh nghiệp hoạt động đa ngành trong nhiều lĩnh vực, và hiện đang có mặt trong top 30 công ty có giá trị vốn hóa lớn nhất thị trường. REE là một ví dụ điển hình, đánh dấu son mở đầu cho thời kỳ EY Việt nam cùng đồng hành và hỗ trợ hàng loạt các doanh nghiệp nội chuyển mình và phát triển trong suốt hơn 20 năm ra đời và trưởng thành của thị trường chứng khoán Việt Nam. 

Xu hướng không thể đảo ngược

Theo công bố mới đây của Forbes, 100 doanh nghiệp gia đình lớn nhất tại Việt Nam đóng góp khoảng 25% GDP cho nền kinh tế. Danh sách 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam có nhiều doanh nghiệp gia đình và không ít trong số này có cổ phiếu thuộc nhóm mã bluechips trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Doanh nghiệp gia đình đang và sẽ tiếp tục là động lực tăng trưởng của quốc gia. Họ đang trở thành những con “đại bàng”, tạo ra xung lực cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Sau một thời gian dài tăng trưởng kinh doanh và khẳng định vị trí của mình tại thị trường trong nước, nhiều doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp gia đình đã và đang tính tới câu chuyện tái cơ cấu tổ chức, áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế để nâng cao vị thế của mình tại thị trường trong nước. Đồng thời đây cũng là động thái cần thiết nhằm chào đón các đối tác uy tín quốc tế.

Từ một doanh nghiệp gia đình được thành lập cách đây 15 năm tại Đà Nẵng, Sun Group hiện là một trong những doanh nghiệp phát triển bất động sản lớn nhất Việt Nam, có trên 50 công ty thành viên và hơn 50.000 cán bộ nhân viên, với hoạt động chính là xây dựng các khu nghỉ dưỡng, công viên và các khu bất động sản hạng sang. Song, cũng chính vì phát triển tới một quy mô lớn, doanh nghiệp cần có bộ máy quản trị hiệu quả theo tiêu chuẩn tiên tiến trên thế giới.

Ban lãnh đạo Sun Group đã quyết định tái cơ cấu doanh nghiệp, nhằm tăng hiệu quả hoạch định chiến lược kinh doanh, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng về sản phẩm, dịch vụ, và đã lựa chọn dịch vụ tư vấn của EY Việt Nam để thực hiện dự án này.

Nhằm giúp khách hàng của mình thực hiện hóa chiến lược, tầm nhìn, trong hơn hai năm từ 2019 đến 2021, các chuyên gia của EY Việt Nam đã giúp Sun Group đánh giá lại hoạt động nhằm xác định đúng giá trị của doanh nghiệp, đưa ra mô hình cấu trúc phù hợp, và đang tiếp tục hỗ trợ Sun Group triển khai và chuẩn hóa mô hình trong các giai đoạn tiếp theo. Đây là một trong những bước đi để Tập đoàn này thực hiện được tôn chỉ phát triển bền vững và mục tiêu trở thành một trong những tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam có quy mô và đẳng cấp quốc tế.

Thực tế, tái cơ cấu doanh nghiệp, xây dựng bộ máy quản trị doanh nghiệp theo hướng hiệu lực, hiệu quả và tiếp cận với các chuẩn mực tiên tiến trên thế giới là xu hướng không thể đảo ngược. Các doanh nghiệp tư nhân, dù yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế thấp hơn so với các doanh nghiệp niêm yết, song vẫn phải chịu sức ép lớn từ các ngân hàng, các nhà đầu tư, nhà cung ứng, đối tác, khách hàng, người lao động, cộng đồng và môi trường xung quanh. Để thuận lợi hơn trong việc vay vốn ngân hàng, hoặc gia hạn hợp đồng vay vốn, hay tuyển dụng nhân sự đa quốc gia, doanh nghiệp cần có hệ thống quản trị tốt, báo cáo tài chính được thực hiện theo chuẩn mực kế toán quốc tế và được kiểm toán bởi đơn vị kiểm toán độc lập có uy tín, hay mô hình hoạt động theo thông lệ tốt của thế giới.

Từ tầm nhìn này, các doanh nghiệp tư nhân lớn trong nước đang có xu hướng thay đổi phương thức kinh doanh cũ, cởi mở áp dụng các giải pháp kinh doanh tiên tiến của quốc tế. Việc chuyển đổi này cũng là yếu tố tiền đề khi muốn bước ra một cuộc chơi lớn hơn, huy động vốn từ các nhà đầu tư chiến lược, thậm chí là IPO tại thị trường quốc tế.  

Vươn tầm quốc tế 

Giai đoạn 2006-2007, kinh tế Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng trên 8% mỗi năm, con số mơ ước của nhiều quốc gia trên thế giới. Đặc biệt, việc gia nhập WTO năm 2007 đã tạo cho Việt Nam bước đột phá và cơ hội mới thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài. Việt Nam thực sự đã trở thành điểm đến hứa hẹn của nhiều nhà đầu tư lớn, nguồn lực cần thiết cho giai đoạn cất cánh và hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới.

Giai đoạn này, nhiều doanh nghiệp Việt hoạt động trong các lĩnh vực bất động sản, thương mại, công nghệ thông tin có tốc độ tăng trưởng bình quân hai con số mỗi năm. Để đáp ứng nhu cầu mở rộng đầu tư, kịp thời nắm bắt cơ hội thị trường, nhiều doanh nghiệp đã manh nha ý định gọi vốn quốc tế từ những năm 2009. Nguồn cung vốn quốc tế và nhu cầu vốn ngoại để phát triển sản xuất kinh doanh bắt đầu hình thành từ thời điểm này.

EY Việt Nam tự hào trở thành người đồng hành trong chặng đường tìm kiếm các nhà đầu tư nước ngoài và vươn mình ra thị trường vốn quốc tế của các doanh nghiệp, trong đó có những “cánh chim đầu đàn” như Vingroup.

Tháng 10 năm 2009, Vincom, tên gọi trước của tập đoàn Vingroup, đã trở thành công ty đầu tiên của Việt Nam tiếp cận thành công thị trường trái phiếu chuyển đổi trên thị trường quốc tế. Trái phiếu của Vincom được chính thức niêm yết tại Thị trường Chứng khoán Singapore ngày 16 tháng 12 năm 2009. Thương vụ này đã mang về cho Vincom Retail 100 triệu USD từ nhà đầu tư nước ngoài.

Giai đoạn 2013-2015, Warburg Pincus, một quỹ đầu tư tư nhân có trụ sở tại Mỹ, đã liên tục rót vốn vào Vincom Retail, công ty sở hữu, quản lý và vận hành các trung tâm thương mại, thuộc tập đoàn Vingroup với tổng giá trị là 300 triệu USD. Năm 2017, Vincom Retail tiếp tục dẫn đầu thị trường khi thực hiện chào bán cổ phiếu cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài trong và ngoài Mỹ trị giá 743 triệu USD.

Đặc biệt, năm 2018, Vinhomes, một trong những doanh nghiệp phát triển bất động sản lớn nhất tại Việt Nam, thuộc Tập đoàn Vingroup, đã thực hiện IPO tại Việt Nam, bao gồm chào bán cổ phiếu cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài trong và ngoài Mỹ với tổng giá trị thu về 1,35 tỷ USD. Đây được coi là sự kiện IPO lớn nhất trong lịch sử của Việt Nam.

Vinfast triển lãm xe tại nước ngoài (Nguồn: Vinfast)

Gần đây nhất, Vinfast, công ty con của Tập đoàn Vingroup – đang chuẩn bị cho sự kiện IPO tại thị trường Mỹ vào cuối năm 2022, dần biến tham vọng niêm yết trên thị trường chứng khoán lớn nhất thế giới thành hiện thực.

Những thương vụ nổi tiếng của Tập đoàn Vingroup đã tạo ra tiếng vang trong cộng đồng doanh nghiệp và trở thành một hình mẫu cho nhiều công ty trong nước khác tiếp bước thực hiện hoạt động gọi vốn trên thị trường quốc tế. 

Ngoài Vingroup, nhiều doanh nghiệp, tổ chức lớn khác cũng đã được EY Việt Nam hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn quốc tế, có thể kể tới với những tên tuổi nổi bật, hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau như Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai, Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (Techcombank), Công ty TNHH Điện lực AES Mông Dương, v.v.

EY Việt Nam hiện là công ty hỗ trợ khách hàng tại Việt Nam thực hiện nhiều thương vụ gọi vốn xuyên biên giới nhất cho đến nay. Bên cạnh đó, EY cũng là doanh nghiệp tiên phong phục vụ những doanh nghiệp đã sẵn sàng IPO thông qua hoạt động kiểm toán và phát hành thư bảo đảm (Comfort Letter) để doanh nghiệp có thể chào bán vốn cho nhà đầu tư nước ngoài. 

Nhà máy sản xuất xe Vinfast (Nguồn: Vinfast)

Việc tái cấu trúc doanh nghiệp và huy động vốn là nhu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện tại, đồng thời là hoạt động có tính chất liên tục của mỗi doanh nghiệp để có thể thích nghi và phát triển, đặc biệt khi môi trường kinh doanh trong nước và quốc tế ngày một thay đổi. Để hỗ trợ doanh nghiệp “dọn dẹp nhà cửa” trước khi mang bán tài sản cho nhà đầu tư nước ngoài, các chuyên gia của EY không chỉ tư vấn mà còn đồng hành cùng doanh nghiệp rà soát cấu trúc sở hữu và chất lượng tài sản. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp sẽ xây dựng và phát triển mô hình cấu trúc sở hữu rõ ràng, minh bạch hơn về mặt pháp lý, làm rõ chuỗi giá trị và nâng cao chất lượng tài sản của doanh nghiệp.

Tuy vậy, việc “mai mối” các doanh nghiệp trong nước với nhà đầu tư nước ngoài không hề đơn giản, bởi kỳ vọng của các nhà đầu tư chuyên nghiệp như các ngân hàng, các quỹ đầu tư về chất lượng thông tin tài chính, quản trị và hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp nội là rất cao.

Để hỗ trợ khách hàng trong các thương vụ bán cổ phiếu, đặc biệt là thực hiện chào bán cổ phiếu đại chúng lần đầu, EY Việt Nam phải phối hợp với nhiều bên như các nhà đầu tư chuyên nghiệp, doanh nghiệp phát hành cổ phiếu, ngân hàng bảo lãnh, tổ chức tư vấn phát hành, các hãng luật quốc tế, cơ quan quản lý. Việc phối hợp này nhằm đảm bảo báo cáo tài chính và bản cáo bạch (Prospectus) đáp ứng yêu cầu cả về mặt tài chính, thương mại, pháp lý và tính minh bạch.

EY Việt Nam cũng thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với các định chế tài chính, các ngân hàng và tổ chức bảo lãnh phát hành công cụ vốn, các doanh nghiệp hàng đầu và cơ quan quản lý thị trường chứng khoán trong và ngoài nước, nhằm nắm bắt kịp thời và có những hiểu biết sâu sắc về khẩu vị của các nhà đầu tư, tình hình thị trường, các quy định pháp lý cho chào bán, niêm yết cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp.

Càng thực hiện thành công nhiều dự án gọi vốn quốc tế, EY Việt Nam càng tạo được niềm tin trong cộng đồng doanh nghiệp. Để thực hiện thành công các dự án này, EY Việt Nam đã huy động nguồn lực của nhiều nhóm chuyên gia nội bộ như kiểm toán, thuế, định giá tài sản, định giá doanh nghiệp, định giá công cụ tài chính, tư vấn kế toán, tư vấn tái cấu trúc tại Việt Nam, đồng thời phối hợp chặt chẽ và vận dụng, kiến thức, kinh nghiệm từ đội ngũ chuyên gia EY trong Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương và mạng lưới EY Toàn cầu về các thông lệ tốt từ các quốc gia đi trước.

Bản lĩnh doanh nhân Việt

Để đảm bảo sự phát triển và thành công của một doanh nghiệp nói chung và của EY Việt Nam nói riêng, các dịch vụ mà công ty cung cấp cần phải gắn bó mật thiết với nhu cầu của thị trường trong mỗi giai đoạn phát triển của nền kinh tế.

Chính vì vậy, mỗi năm EY Việt Nam đều tiến hành các nghiên cứu để có thể đưa ra những nhận định và đánh giá chuyên sâu về nhu cầu của thị trường – định hình tương lai của từng ngành kinh tế. Trên cơ sở đó, công ty sẽ tập trung và dành những khoản đầu tư thích đáng cho các dịch vụ mới, dịch vụ chuyên sâu, đồng thời nâng cao đội ngũ nhân sự nhằm đáp ứng được yêu cầu mới của khách hàng.

Trong những năm qua, bên cạnh dịch vụ Kiểm toán là nòng cốt, EY Việt Nam đã đầu tư phát triển mạnh các mảng tư vấn doanh nghiệp, đặc biệt là các dịch vụ tư vấn tái cấu trúc, tư vấn nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp, quản trị tài chính, quản trị hệ thống công nghệ thông tin, quản trị rủi ro.

Một cấu phần thường có trong các dự án hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam là EY giúp nâng cao kỹ năng và kiến thức đội ngũ nhân viên của khách hàng. Đây có thể coi là một trong những tác động tích cực mà EY Việt Nam mang lại cho thị trường trong nước.

Giải thưởng Bản lĩnh doanh nhân lập nghiệp do EY sáng lập và tổ chức (EY Enterpreneur of the Year - EOY) được đưa vào Việt Nam lần đầu tiên năm 2011. Giải thưởng EOY trên toàn Thế giới được EY sáng lập và tổ chức thường niên tại hơn 60 quốc gia trong suốt 27 năm qua, đã tôn vinh rất nhiều doanh nhân xuất sắc, có sức ảnh hưởng tích cực và lan tỏa tới cộng đồng doanh nhân trong nước và quốc tế. Đây là chương trình vinh danh bản lĩnh doanh nhân, sự sáng tạo và tầm nhìn của các lãnh đạo doanh nghiệp trên toàn thế giới. Để có được giải thưởng danh giá này, các doanh nghiệp sẽ phải trải qua nhiều vòng xét tuyển, với những tiêu chí rõ ràng và thống nhất trên thế giới.

Những doanh nhân được lựa chọn tham gia và nhận giải đều là những người có bản lĩnh lập nghiệp, kiên cường, dám nghĩ dám làm và có tầm nhìn chiến lược, không ngừng đổi mới sáng tạo, khẳng định vị thế và uy tín trên thương trường trong khu vực và trên thế giới. Họ đã dẫn dắt doanh nghiệp gặt hái được những thành tựu to lớn với những bước phát triển và tăng trưởng, không chỉ bứt phá trong những giai đoạn nhất định mà còn tạo lập những giá trị bền vững, lâu dài cho doanh nghiệp và đóng góp cho xã hội.

Thông qua sáng kiến đưa chương trình EOY vào Việt Nam, EY muốn chia sẻ những câu chuyện kinh doanh và yếu tố thành công then chốt của các doanh nhân. Bên cạnh đó, chương trình cũng đóng vai trò như là cầu nối, chia sẻ những kinh nghiệm của doanh nhân EOY trên toàn thế giới, trong đó có cả doanh nhân xuất sắc của Việt Nam, góp phần động viên, khuyến khích các doanh nhân Việt Nam tiếp tục nêu cao bản lĩnh vượt qua thử thách, nhất là trong giai đoạn kinh tế khó khăn. Đây là chương trình hữu ích, đối với thế hệ doanh nhân trẻ, góp phần vào sự phát triển đội ngũ doanh nhân Việt Nam, thúc đẩy sự đóng góp của họ với sự phát triển kinh tế xã hội Việt Nam trong những năm tới.