Εταιρική ακεραιότητα: Έχουν οι επιχειρήσεις την πλήρη εικόνα ή απλώς ένα μέρος της;

Η έρευνα αποκαλύπτει ότι η πανδημία έκανε δυσκολότερη την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας με ακέραιο τρόπο. Ενώ τα προγράμματα συμμόρφωσης έχουν αυξηθεί σε κλίμακα, οι επικεφαλής των επιχειρήσεων φαίνεται να έχουν γίνει πιο ανεκτικοί στις μη ηθικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα μεταξύ των ανώτερων στελεχών. Η έρευνα καταδεικνύει ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ερωτηθέντων θα ήταν πρόθυμοι να αγνοήσουν ανήθικες συμπεριφορές από προμηθευτές, διανομείς ή άλλα τρίτα μέρη, να παραποιήσουν οικονομικά στοιχεία, ή να παραπλανήσουν τις ελεγκτικές ή ρυθμιστικές αρχές.

Ειδικότερα, στην Ελλάδα, 8% δήλωσαν ότι θα αγνοούσαν ανήθικες συμπεριφορές στην ομάδα τους, 6% θα προσέφεραν ή θα δέχονταν δωροδοκία και 5% θα έδιναν ψευδείς πληροφορίες στη διοίκηση. Παρόλα αυτά, ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με ορισμένα να παρουσιάζονται κατά πολύ χαμηλότερα από αντίστοιχα που σημειώθηκαν σε ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Δανία (20% θα δέχονταν ή θα προσέφεραν δωροδοκία) και η Αυστρία (14% θα αγνοούσαν ανήθικες συμπεριφορές).

Η φετινή έρευνα δείχνει ότι τα πρότυπα ακεραιότητας της ηγεσίας έχουν διαβρωθεί σημαντικά από την έναρξη της πανδημίας, καθώς περισσότερα από 4 στα 10 (42%, έναντι 34% το 2020) μέλη διοικητικών συμβουλίων παγκοσμίως αναφέρουν ότι στους οργανισμούς τους γίνονται ανεκτές ανήθικες συμπεριφορές από ανώτερα στελέχη, ενώ ένας στους τρεις (34% από 25% το 2020) παραδέχεται ότι είναι εύκολο να παρακαμφθούν οι επιχειρηματικοί κανόνες στον οργανισμό τους.

Η έρευνα, EY Global Integrity Report 2022, δείχνει, επίσης, ότι έχει αυξηθεί η επίγνωση των κινδύνων, ειδικά σε ό,τι αφορά τη συνεργασία με προμηθευτές και τρίτα μέρη. Σε σύγκριση με πριν από δύο χρόνια, το ποσοστό όσων θεωρούν σημαντικούς τους κινδύνους στον κυβερνοχώρο αυξήθηκε από 20% σε 27%, τους κινδύνους από λογιστικά σφάλματα/λανθασμένες δηλώσεις από 17% σε 25% και τις μη φανερές σχέσεις υψηλού κινδύνου από 17% σε 24%. Για την Ελλάδα, τα ποσοστά αυτά διαμορφώνονται στο 25%, 17% και 25%, αντίστοιχα.

Παρά την αυξανόμενη αναγνώριση της σημασίας της ακεραιότητας για τη φήμη του οργανισμού και τη διατήρηση των εργαζόμενων, η συχνότητα των φαινομένων σημαντικής απάτης δε φαίνεται να μειώνεται τα τελευταία 14 χρόνια.

Η φετινή έρευνα δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν οι οργανισμοί αντιμετωπίζουν απλώς διεκπεραιωτικά τα πρότυπα ακεραιότητας, χωρίς να οικοδομήσουν μια βαθύτερη κουλτούρα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι εύκολο να δημιουργηθεί μια δυσαρμονία μεταξύ των αντιλήψεων της ανώτερης διοίκησης και των εργαζόμενων σχετικά με την ακέραιη συμπεριφορά.

Σε έναν οργανισμό όπου η ηγεσία έχει στρεβλές απόψεις, είναι δύσκολο να παρακινηθεί ένας υπάλληλος να ενεργήσει με ηθικό τρόπο, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν πειρασμοί να παρακαμφθούν οι κανόνες. Η δημιουργία ενός βέλτιστου περιβάλλοντος ακεραιότητας, είναι μια διαδικασία στην οποία εμπλέκεται ολόκληρη η επιχείρηση, όπου οι αξίες διαπερνούν όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας, ενώ υπάρχει υψηλός βαθμός διαφάνειας και μηδενική ανοχή στην παραβατικότητα.

Ο βαθμός στον οποίο οι εταιρείες προσφέρουν προστασία σε όσους υπαλλήλους προβαίνουν σε εσωτερικές καταγγελίες (whistleblowers), αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς της κουλτούρας ακεραιότητας. Οι εργαζόμενοι σε όλα τα επίπεδα πρέπει να έχουν την άνεση να προβούν σε καταγγελίες, χωρίς τον φόβο αρνητικών συνεπειών για τους ίδιους, και να γνωρίζουν ότι οι παραβατικές συμπεριφορές έχουν και συνέπειες. Πολύ συχνά, οι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι η καταγγελία δε θα αλλάξει τίποτα και, πράγματι, σύμφωνα με την παγκόσμια έρευνα, ο κυρίαρχος λόγος (38% από 33% το 2020) για τον οποίο οι συμμετέχοντες επέλεξαν να μην προχωρήσουν σε μια καταγγελία, είναι η ανησυχία ότι δε θα ληφθούν μέτρα. Στην Ελλάδα, αντίθετα, βασικότεροι λόγοι είναι η αλληλεγγύη απέναντι στους συναδέλφους (38%) και οι ανησυχίες για την προσωπική τους εξέλιξη στην επιχείρηση (35%).

Αντίστοιχα, στη χώρα μας, μόλις ένας στους δυο (52%) θεωρεί ότι μπορεί να καταγγείλει αθέμιτες συμπεριφορές χωρίς να φοβάται αρνητικές συνέπειες για τον ίδιο, μία από τις χαμηλότερες τιμές του δείγματος και ποσοστό χαμηλότερο από γειτονικές χώρες, όπως η Ρουμανία (62%), η Τουρκία (70%) και η Ιταλία (74%). 

Η ορθή διακυβέρνηση και η διαφάνεια είναι απαραίτητα συστατικά για την εμπιστοσύνη, η οποία αποτελεί πυλώνας στήριξης του κράτους, των κεφαλαιαγορών και της κοινωνίας.

Η εταιρική φήμη και η καριέρα ενός CEO καταστρέφονται γρήγορα από δημόσιες καταγγελίες για χάσμα μεταξύ των λεγόμενών τους και των πράξεών τους. Επιπλέον, η φήμη μίας επιχείρησης θα βρεθεί υπό ακόμη πιο εξονυχιστικό έλεγχο, όσο εδραιώνονται εντατικότερες υποχρεώσεις γνωστοποιήσεων που αφορούν τις επιδόσεις σε θέματα ESG.

Οι ηγέτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτήν τη δυναμική για να τροφοδοτήσουν την αλλαγή και να ανανεώσουν τις πολιτικές ακεραιότητας. Οι οργανισμοί έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούν προηγμένες αναλύσεις δεδομένων, οι οποίες μπορούν να «χαρτογραφήσουν» την ανθρώπινη συμπεριφορά και να εντοπίσουν πιθανές ανεπιθύμητες αλλαγές στις καθημερινές διεργασίες μιας επιχειρηματικής μονάδας, ομάδας ή τμήματος. Αυτές οι ενδείξεις, ίσως να αποτελούν σημάδια μιας μη συνεκτικής και φθίνουσας κουλτούρας.

Πέντε δράσεις για να ενισχύσετε την ατζέντα ακεραιότητας του οργανισμού σας

1. Γνωρίστε καλά την επιχείρησή σας

Οι αξιολογήσεις κινδύνων εταιρικής απάτης και διαφθοράς βρίσκονται στο επίκεντρο της προστασίας του οργανισμού σας. Θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από την ηγεσία και τους εργαζόμενους, να αξιοποιούν τα δεδομένα και να πραγματοποιούνται συστηματικά και με τρόπο ορθό, ενώ, παράλληλα, θα εντοπίζονται πιθανά κενά ή αδυναμίες.

2. Τοποθετήστε το ανθρώπινο στοιχείο στην «καρδιά» της συμμόρφωσης

Τα συστήματα και οι διαδικασίες δε διαπράττουν απάτες, μόνο οι άνθρωποι. Ακόμη και τα καλύτερα πλαίσια συμμόρφωσης μπορούν να παραβιαστούν, αν δεν υπάρχει μια κουλτούρα που να προάγει τη σωστή συμπεριφορά, γεγονός που καθιστά τη δημιουργία μιας ισχυρής κουλτούρας ακεραιότητας, το ίδιο σημαντική με ένα ελεγχόμενο περιβάλλον.

3. Αξιοποιήστε τη δύναμη των δεδομένων σας

Αντιμετωπίστε την αύξηση του όγκου δεδομένων ως ευκαιρία για την εξάλειψη φαινομένων απάτης, όχι ως απειλή. Χρησιμοποιήστε τα δεδομένα σας για να εντοπίσετε ύποπτες συμπεριφορές και προτεραιοποιήστε την πρόληψη και τη διερεύνηση. Αναζητήστε τρόπους συλλογής δεδομένων υποστηρικτικών προς τη διαχείριση των θεμάτων ESG, τα οποία θα ευθυγραμμίζονται με την ατζέντα ακεραιότητας του οργανισμού σας.

4. Προτιμήστε την ουσιαστική εκπαίδευση, από την κατάρτιση

Όπως αναδείχτηκε από την έρευνα, η σημασία της ακεραιότητας γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή, όμως η τάση για αθέμιτες πρακτικές αυξάνεται. Συνεχίστε την επικοινωνία και την ενημέρωση για θέματα ακεραιότητας, περνώντας από την κατάρτιση στην πραγματική εκπαίδευση, έτσι ώστε όλοι να κατανοούν την αιτιολόγηση (το «γιατί») πίσω από τις πράξεις (το «τι») που υποστηρίζουν την εταιρική ακεραιότητα.

5. Ενημερώστε για το whistleblowing και υποστηρίξτε το

Δώστε στους εργαζόμενους την ευκαιρία να αναφέρουν πιθανά περιστατικά αθέμιτης συμπεριφοράς, καλή τη πίστει, και παράσχετε προστασία ενάντια σε αντίποινα, ώστε να νιώθουν ασφάλεια να μιλήσουν.

Περίληψη

Η ακεραιότητα στην επιχειρηματική δραστηριότητα δεν αφορά τη συμμόρφωση και τη διαχείριση ρίσκου, αλλά την προστασία του οργανισμού, των κεφαλαίων του και της φήμης του. Η ακεραιότητα είναι απαραίτητη για την εδραίωση εμπιστοσύνης μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και των στελεχών, των εταιρειών και των εργαζόμενων, των προμηθευτών και των συνεργατών. Η έρευνα της EY, Global Integrity Report 2022, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στα διοικητικά συμβούλια, τους επικεφαλής νομικών τμημάτων και τους υπεύθυνους εταιρικής συμμόρφωσης, παροτρύνοντάς τους να εστιάσουν σε υψηλά πρότυπα ηθικής σε όλο το φάσμα του οργανισμού και να αξιοποιήσουν τα δεδομένα, ώστε να πετύχουν τους στόχους εταιρικής ακεραιότητας.