Προτάσεις ΕΕ - ΦΠΑ στην Ψηφιακή Εποχή (ViDA)

Στις 8 Δεκεμβρίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις της για το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) στην Ψηφιακή Εποχή (ViDA) με στόχο να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ψηφιοποίησης.

Η πρωτοβουλία αυτή προέρχεται από το Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής για δίκαιη και απλή φορολογία που δημοσιεύτηκε στις 15 Ιουλίου 2020. Είναι επίσης συνεπής με την πρόταση που κατατέθηκε το 2018 από την Επιτροπή για ένα οριστικό σύστημα ΦΠΑ για τη φορολόγηση του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών, το οποίο εξακολουθεί να συζητείται στο Συμβούλιο, και έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει τόσο το ισχύον όσο και το οριστικό σύστημα ΦΠΑ.

Οι προτεινόμενες αλλαγές, οι οποίες στοχεύουν στη μείωση της υστέρησης στην είσπραξη ΦΠΑ (“VAT Gap”, € 93 δις για το έτος 2020 σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) και επιδιώκουν να καταστήσουν το σύστημα ΦΠΑ πιο αποτελεσματικό για τις επιχειρήσεις, περιστρέφονται γύρω από τρεις πυλώνες:

• Εισαγωγή κοινών τυποποιημένων Απαιτήσεων Ψηφιακής Αναφοράς (ΑΨΑ) και ηλεκτρονικής τιμολόγησης στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές.
• Αντιμετώπιση των προκλήσεων της οικονομίας της πλατφόρμας στις υπηρεσίες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης καταλυμάτων και μεταφοράς επιβατών, αποσαφηνίζοντας τους υφιστάμενους κανόνες και ενισχύοντας τον ρόλο των πλατφορμών στην είσπραξη ΦΠΑ.
• Μείωση των απαιτήσεων απόκτησης ΑΦΜ/ΦΠΑ στην ΕΕ, επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής της μονοαπευθυντικής θυρίδας (OSS) και την εφαρμογή του μηχανισμού της αντίστροφης επιβάρυνσης για  Β2Β συναλλαγές.

Οι προτεινόμενοι κανόνες που θα τεθούν σε ισχύ μεταξύ 2024 και 2028 περιγράφονται αναλυτικότερα ως εξής:

Α. Ηλεκτρονική Τιμολόγηση

Από τον Ιανουάριο του 2024:

• Τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν την ηλεκτρονική τιμολόγηση χωρίς την προηγούμενη υποχρεωτική έγκριση των φορολογικών αρχών, κάτι που απαιτείται επί του παρόντος σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη.
• Τα ηλεκτρονικά τιμολόγια θα επιτρέπεται να εκδίδονται σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο EN 16931, το οποίο ισχύει επί του παρόντος στις συναλλαγές B2G, όπως ορίζεται στην Οδηγία 2014/55/ΕΕ.
• Η έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων δεν θα εξαρτάται από την αποδοχή τους από τον παραλήπτη και δεν θα υπάρχει δυνατότητα έκδοσης απλοποιημένων τιμολογίων.

Από τον Ιανουάριο του 2028:

• Η ηλεκτρονική τιμολόγηση θα αποτελεί τον κανόνα για την έκδοση τιμολογίων. Τα κράτη μέλη μπορούν ακόμη να δέχονται τιμολόγια σε έντυπη ή άλλη μορφή στις εγχώριες συναλλαγές· ωστόσο, η ηλεκτρονική τιμολόγηση για ενδοκοινοτικές παραδόσεις αγαθών και υπηρεσιών θα είναι υποχρεωτική.

Β. Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς (ΑΨΑ)

Από τον Ιανουάριο του 2028:

• Οι προτεινόμενες αλλαγές αντικαθιστούν τους ανακεφαλαιωτικούς πίνακες με ένα νέο σύστημα Ψηφιακής Αναφοράς για τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, το οποίο στοχεύει στην καταπολέμηση της απάτης των αγνοουμένων εμπόρων.
• Οι Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς για τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές θα καλύπτουν τις ίδιες συναλλαγές που καλύπτονται επί του παρόντος από τους ανακεφαλαιωτικούς πίνακες, καθώς και τις παραδόσεις αγαθών και υπηρεσιών που υπόκεινται στον εγχώριο μηχανισμό αντιστροφής της επιβάρυνσης που προβλέπεται από το άρθρο 194 της Οδηγίας ΦΠΑ της ΕΕ (δηλαδή, Β2Β συναλλαγές που εκτελούνται από μη εγκατεστημένους υποκείμενους στο φόρο στο κράτος μέλος στο οποίο οφείλεται ο ΦΠΑ).
• Τα δεδομένα που θα πρέπει να διαβιβαστούν θα είναι τα ίδια με αυτά που υποβάλλονται επί του παρόντος στους ανακεφαλαιωτικούς πίνακες, αλλά θα είναι αναλυτικά για κάθε συναλλαγή αντί συγκεντρωτικά ανά πελάτη.
• Τα δεδομένα πρέπει να διαβιβάζονται ηλεκτρονικά με μέσα που παρέχονται από τα κράτη μέλη ανά συναλλαγή.
•  Η διαβίβαση των δεδομένων μπορεί να γίνει σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο EN 16931. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να επιτρέπουν τη χρήση πρόσθετων μορφότυπων, εφόσον είναι εγγυημένη η διαλειτουργικότητά τους με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο.
• Η διαβίβαση θα γίνεται από τον φορολογούμενο που διενεργεί τη συναλλαγή ή από τρίτο μέρος για λογαριασμό του φορολογούμενου.
• Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς για εγχώριες παραδόσεις αγαθών και υπηρεσιών, παρόμοιες με τις υποχρεωτικές Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς που αφορούν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές.
• Η Επιτροπή αναμένει ότι οι υφιστάμενες Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς που είναι σε ισχύ σε διάφορα κράτη μέλη θα πρέπει να συγκλίνουν με τις προτεινόμενες απαιτήσεις έως το 2028.

Γ. Η οικονομία της πλατφόρμας

Από τον Ιανουάριο του 2025:

• Οι προτεινόμενες αλλαγές διευκρινίζουν ότι οι υπηρεσίες διευκόλυνσης που παρέχονται από πλατφόρμες σε μη υποκείμενα στο φόρο πρόσωπα πληρούν τις προϋποθέσεις ως ενδιάμεσες υπηρεσίες (και όχι ως υπηρεσίες που παρέχονται ηλεκτρονικά, όπως αντιμετωπίζονται επί του παρόντος σε ορισμένα κράτη μέλη). Ο τόπος παροχής των υπηρεσιών αυτών θα πρέπει να είναι ο τόπος πραγματοποίησης της υποκείμενης συναλλαγής σύμφωνα με την Οδηγία ΦΠΑ της ΕΕ.
• Εισάγεται το καθεστώς του «θεωρούμενου προμηθευτή» στους κλάδους της διαμονής και μεταφοράς επιβατών στην οικονομία της πλατφόρμας. Σύμφωνα με αυτό το καθεστώς, όπου ο προμηθευτής τέτοιων υπηρεσιών δεν χρεώνει ΦΠΑ,  καθίσταται υπόχρεη η πλατφόρμα για την χρέωση και απόδοση του οφειλόμενου ΦΠΑ.
• Όσον αφορά τις παραδόσεις αγαθών που πραγματοποιούνται εντός της Ένωσης, προτείνεται η επέκταση του καθεστώτος του  θεωρούμενου προμηθευτή στις πλατφόρμες, για όλες τις B2B και B2C συναλλαγές που πραγματοποιούνται από προμηθευτές της ΕΕ και εκτός ΕΕ.
• Το επί του παρόντος προαιρετικό καθεστώς της μονοαπευθυντικής θυρίδας για τις εισαγωγές αγαθών (IOSS) θα καταστεί υποχρεωτικό για τις πλατφόρμες, όταν αυτές διευκολύνουν ορισμένες εισαγωγές προς τελικούς καταναλωτές στην ΕΕ.

Δ. Ενιαία Εγγραφή Φ.Π.Α

Από τον Ιανουάριο του 2025:

• Το πεδίο εφαρμογής της ενωσιακού καθεστώτος εγγραφής OSS θα επεκταθεί, προκειμένου να συμπεριληφθούν οι ακόλουθες B2C παραδόσεις αγαθών:
  • παράδοση αγαθών με εγκατάσταση ή συναρμολόγηση,
  • παράδοση αγαθών σε πλοία, αεροσκάφη ή τρένα,
  • παράδοση φυσικού αερίου, ηλεκτρισμού, θέρμανσης και ψύξης,
  • εγχώριες παραδόσεις αγαθών.
• Οι υποκείμενοι στον φόρο έμποροι που λειτουργούν υπό το καθεστώς του περιθωρίου κέρδους για μεταχειρισμένα αγαθά, θα μπορούν να επιλέξουν την εγγραφή στο ΟSS για την απόδοση ΦΠΑ επί διασυνοριακών πωλήσεων των εν λόγω αγαθών.
• Προτείνεται να καταστεί υποχρεωτική η μέχρι σήμερα προαιρετική εφαρμογή του άρθρου 194 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας ΦΠΑ σε περιπτώσεις Β2Β συναλλαγών, το οποίο απαλλάσσει υπό προϋποθέσεις τους μη εγκατεστημένους προμηθευτές στο κράτος μέλος στο οποίο οφείλεται ο ΦΠΑ από την υποχρέωση απόκτησης ΑΦΜ/ΦΠΑ.
• Καταργείται σταδιακά η απλούστευση της παράδοσης αποθεμάτων στη διάθεση συγκεκριμένου αποκτώντα σε άλλο κράτος-μέλος (call-off stock simplification) που προβλέπεται από το άρθρο 17α της Ευρωπαϊκής Οδηγίας ΦΠΑ (και ενσωματώθηκε μέσω του άρθρου 7α του Ν.2859/2000 στην ελληνική νομοθεσία ΦΠΑ) και παύει να ισχύει στις 31 Δεκεμβρίου 2025.
• Προτείνεται πλέον νέα αντίστοιχη απλούστευση μέσω εγγραφής OSS, η οποία θα καταλαμβάνει και τις μεταφορές ιδίων αγαθών από ένα κράτος μέλος σε άλλο για την μετέπειτα πώληση τους σε μη υποκείμενα στο φόρο πρόσωπα.
• Το πεδίο εφαρμογής του καθεστώτος OSS επεκτείνεται σε παροχές υπηρεσιών από προμηθευτές εκτός ΕΕ σε όλα τα μη υποκείμενα στο φόρο πρόσωπα, ακόμη και αν αυτά δεν είναι εγκατεστημένα στην Ένωση.

Ε. Επόμενα βήματα

• Η δέσμη προτάσεων έχει τη μορφή τροποποιήσεων σε τρία νομοθετήματα της ΕΕ: την Οδηγία ΦΠΑ (2006/112/ΕΚ), τον Εκτελεστικό Κανονισμό του Συμβουλίου (ΕΕ 282/2011) και τον Κανονισμό του Συμβουλίου για τη Διοικητική Συνεργασία (ΕΕ 904/2010).
• Οι νομοθετικές προτάσεις θα τεθούν υπόψη του Συμβουλίου για συμφωνία και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για διαβούλευση.
• Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ ενδέχεται να επιθυμούν να αρχίσουν να εξετάζουν την ετοιμότητά τους για τις αλλαγές σε περίπτωση που τεθούν σε ισχύ, ιδίως όσον αφορά τις απαραίτητες αλλαγές στα συστήματά τους, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τυποποιημένης ηλεκτρονικής τιμολόγησης.
• Το απλοποιημένο καθεστώς εγγραφής μέσω ΟSS, εφόσον εφαρμοστεί, θα προσφέρει ευκαιρίες στις επιχειρήσεις για την απλοποίηση των δηλωτικών τους υποχρεώσεων σε περισσότερα κράτη-μέλη.
• Στην Ελλάδα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αξιολογήσουν περαιτέρω τυχόν αντίκτυπο των προτάσεων της ΕΕ για της Απαιτήσεις Ψηφιακής Αναφοράς και την υποχρεωτική ηλεκτρονική τιμολόγησης στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, ενόψει της λειτουργίας ήδη της πλατφόρμας MyDATA (e-books) και της δυνατότητας για την έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων.